ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРДАН ОЛИНАДИГАН ДАРОМАД СОЛИҒИ

Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг солиқ тўловчилари деб (бундан буён матнда солиқ тўловчилар деб юритилади) қуйидагилар эътироф этилади:

1) Ўзбекистон Республикасининг резидентлари бўлган жисмоний шахслар;

2) Ўзбекистон Республикасидаги манбалардан даромад олувчи Ўзбекистон Республикасининг норезиденти бўлган жисмоний шахслар.

Солиқ тўловчининг жами даромади жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг (бундан кейин матнда солиқ деб юритилади) солиқ солиш объекти деб ҳисобланади.

Солик Кодексининг 392-моддасида белгиланган тартибда солиқни қатъий белгиланган миқдорда тўлаш хоҳишини билдирган якка тартибдаги тадбиркорлар учун солиққа тортиш объекти бўлиб амалга оширилаётган фаолият турини тавсифловчи физик кўрсаткичлар ҳисобланади.

Солиқ базаси қуйидагилар ҳисобланади:

1) Ўзбекистон Республикасининг резидентлари бўлган жисмоний шахслар учун — ушбу бўлимда назарда тутилган солиқ имтиёзларини ҳисобга олган ҳолдаги жами даромадлари;

2) Ўзбекистон Республикасининг норезидентлари бўлган жисмоний шахслар учун — ушбу бўлимда назарда тутилган солиқ имтиёзлари қўлланмаган ҳолдаги жами даромадлари.

Солиқ базасини аниқлашда солиқ тўловчининг ҳам пул шаклида, ҳам натура шаклида олган даромадлари ёки даромадларни тасарруф этиш учун юзага келган ҳуқуқлари, шунингдек моддий наф тарзидаги даромадлари ҳисобга олинади. Бунда солиқ тўловчининг алоҳида турдаги даромадлари ушбу бўлимда белгиланган шартларда ва тартибда жами даромад таркибида ҳисобга олиниши ёки ҳисобга олинмаслиги мумкин.

Солиқ тўловчининг чет эл валютасида ифодаланган даромадлари, ҳақиқатда даромадлар олинган санадаги Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг курси бўйича миллий валютага қайта ҳисоб-китоб қилинади.

Турли солиқ ставкалари бўйича солинадиган солиқ базаси алоҳида аниқланади.

Солиқ базаси, агар ушбу Кодексда бошқача қоида белгиланмаган бўлса, солиқ даври бошидан эътиборан ўсиб борувчи якун билан аниқланади.

Солиқ базаси назорат қилинадиган чет эл компанияларининг ушбу Кодекснинг VII бўлимига ва 208-моддасига мувофиқ аниқланадиган йиғма фойдасини ҳам ўз ичига олади.

Солиқ базасига ушбу бўлимда белгиланган ҳолларда ва тартибда тузатиш киритилади.

Ушбу Кодекснинг VI бўлимида назарда тутилган ҳолларда солиқ тўловчининг даромадларига ушбу Кодекснинг 20-бобида назарда тутилган тартибда тузатиш киритилади.

Агар солиқ тўловчининг даромадидан унинг ўз фармойишига, суднинг ёки бошқа органлар ва ташкилотларнинг қарорига кўра ушлаб қолишлар амалга оширилса, бундай ушлаб қолишлар солиқ базасини камайтирмайди.

Даромад олинган сана

Ушбу бўлимнинг мақсадида даромад олинган сана қуйидагича аниқланади:

1) даромадни тўлаш куни, шу жумладан даромадни солиқ тўловчининг банклардаги ҳисобварақларига ўтказиш ёки даромадлар пул шаклида олинганда — даромадни солиқ тўловчининг топшириғига кўра учинчи шахсларнинг ҳисобварақларига ўтказиш куни;

2) даромадлар натура шаклида олинганда — даромадларни натура шаклида бериш куни;

3) даромадлар моддий наф тарзида олинганда — товарларни (хизматларни), қимматли қоғозларни сотиб олиш куни. Агар сотиб олинган қимматли қоғозларга ҳақ тўлаш ушбу қимматли қоғозларга бўлган мулк ҳуқуқи солиқ тўловчига ўтганидан кейин амалга оширилса, даромаднинг ҳақиқатда олинган санаси сотиб олинган қимматли қоғозларнинг қийматига тегишли тўловни тўлаш куни сифатида аниқланади;

4) бир турдаги қарама-қарши талабларни ҳисобга олиш куни;

5) белгиланган тартибда солиқ агенти томонидан умидсиз қарз ҳисобдан чиқарилган кун;

6) ходим сафардан қайтганидан кейин бўнак ҳисобот тасдиқланган ойнинг охирги куни.

Меҳнатга ҳақ тўлаш тарзида даромад олинганда бундай даромаднинг олинган санаси деб, солиқ тўловчига меҳнат шартномаси (контракти) асосида меҳнат мажбуриятларини бажарганлиги учун, унга даромадлар ҳисобланган ойнинг охирги куни эътироф этилади, шунингдек меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилган иш қидириш даврига компенсация тўланган сана эътироф этилади.

Календарь ой тугагунига қадар меҳнат муносабатлари бекор қилинган тақдирда, солиқ тўловчи томонидан меҳнатга ҳақ тўлаш тарзида олинган даромаднинг ҳақиқатда олинган санаси деб унга даромад ҳисобланган охирги иш куни эътироф этилади.

Назорат қилинадиган чет эл компанияси фойдасининг суммаси тарзидаги даромадлар учун даромаднинг ҳақиқатда олинган куни деб чет эл компанияси ёки тузилмаси рўйхатдан ўтказилган мамлакатнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ молия йили учун молиявий ҳисобот тузиладиган даврнинг тугалланиш санаси тўғри келадиган календарь йилдан кейинги солиқ бўйича солиқ даврининг охирги санаси эътироф этилади.

Назорат қилинадиган чет эл компанияси рўйхатдан ўтказилган мамлакатнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ молиявий ҳисоботни тузиш ва тақдим этиш мажбуриятлари мавжуд бўлмаган тақдирда, бундай компания фойдасининг суммаси тарзидаги даромаднинг ҳақиқатда олинган санаси деб фойда аниқланадиган календарь йилидан кейинги календарь йилнинг охирги куни эътироф этилади.

[ОКОЗ:

1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.10.00.00 Умумдавлат солиқлари / 07.10.02.00 Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи / 07.10.02.02 Жисмоний шахсларнинг йиллик жами даромади]

Жами даромад

Агар ушбу бўлимда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, жами даромад солиқ тўловчи томонидан ҳисобот (солиқ) даври давомида олинган қуйидаги даромадлардан ташкил топади:

1) Ўзбекистон Республикасининг резидентлари учун — Ўзбекистон Республикасидаги ва унинг ташқарисидаги манбалардан олинган даромадлардан;

2) Ўзбекистон Республикасининг норезидентлари учун — Ўзбекистон Республикасидаги манбалардан олинган даромадлардан.

Қуйидагилар жами даромадга киради:

1) ушбу Кодекснинг 371-моддасига мувофиқ меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадлар;

2) ушбу Кодекснинг 375-моддасига мувофиқ мулкий даромадлар;

3) ушбу Кодекснинг 376-моддасига мувофиқ моддий наф тарзидаги даромадлар;

4) ушбу Кодекснинг 377-моддасига мувофиқ бошқа даромадлар.

372-модда. Рағбатлантириш хусусиятига эга тўловлар

Рағбатлантириш хусусиятига эга тўловлар жумласига қуйидагилар киради:

1) йиллик иш якунлари бўйича пул мукофоти;

2) юридик шахснинг мукофотлаш тўғрисидаги низомида назарда тутилган рағбатлантириш хусусиятига эга тўловлар;

3) касб маҳорати, мураббийлик учун тариф ставкаларига ва маошларга устамалар;

4) таътилга қўшимча ҳақлар ҳамда ушбу Кодекс 377-моддасининг 10-бандида кўрсатилмаган моддий ёрдам;

5) кўп йил ишлаганлик учун пул мукофоти ва тўловлар;

6) рационализаторлик таклифи учун тўлов;

7) меҳнат натижалари билан боғлиқ бўлмаган бир йўла бериладиган мукофотлар.

373-модда. Компенсация тўловлари (компенсация)

Меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадга киритиладиган компенсация тўловлари (компенсациялар) жумласига қуйидагилар киради:

1) табиий-иқлим шароитлари ноқулай бўлган жойлардаги ишлар билан боғлиқ қўшимча тўловлар (иш стажи учун устамалар, баланд тоғли, чўл ва сувсиз ҳудудларда ишлаганлик учун белгиланган коэффициентлар бўйича тўловлар). Бунда юридик шахслар ходимларининг чўл ва сувсиз жойларда, баланд тоғли ва табиий-иқлим шароити ноқулай ҳудудларда ишлаганлик учун иш ҳақига коэффициентлар ҳисоблашнинг энг юқори суммасини аниқлаш ҳисоблаш санасида белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 1,41 баравари миқдорида белгиланади;

2) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган касблар ва ишлар рўйхати бўйича оғир, зарарли, ўта зарарли меҳнат шароитларида ишлаганлик учун устамалар, шу жумладан шундай шароитлардаги узлуксиз иш стажи учун иш ҳақига устамалар;

3) технологик жараён жадвалида назарда тутилган тунги вақтда, иш вақтидан ташқари, дам олиш кунларида ва байрам (ишланмайдиган) кунларида ишлаганлик учун тариф ставкаларига ҳамда маошларга устамалар ва қўшимча тўловлар;

4) кўп сменали режимда ишлаганлик, шунингдек бир неча касбда, лавозимда ишлаганлик, хизмат кўрсатиш доираси кенгайганлиги, бажариладиган ишлар ҳажми ортганлиги, ўзининг асосий иши билан бир қаторда ишда вақтинча бўлмаган ходимларнинг вазифаларини бажарганлик учун устамалар;

5) доимий иши йўлда кечадиган, ҳаракатланиш ва (ёки) қатнов тусига эга бўлган ходимларнинг, шунингдек доимий иши ишларнинг вахта усулида бажарилишини назарда тутадиган ходимларнинг иш ҳақига қонун ҳужжатларида белгиланган нормалардан ортиқча тўланадиган устамалар;

6) иш берувчи жойлашган ердан (йиғилиш пунктидан) ишлаш жойигача бориш ва у ердан қайтиш учун вахтада ишлаш жадвалида назарда тутилган ишлар вахта усулида бажарилган ҳолда йўлга кетадиган кунлар, шунингдек ходимлар метеорологик шароитлар сабабли ва транспорт ташкилотларининг айби билан йўлда ушланиб қолган кунлар учун тариф ставкаси ёки маош миқдорида тўланадиган суммалар;

7) ер ости ишларида доимий банд бўлган ходимларга уларнинг стволдан ишлаш жойига бориш ва у ердан қайтиш учун шахтада (конда) ҳаракатланишининг меъёрий вақти учун тўланадиган қўшимча ҳақлар;

8) қонун ҳужжатларида белгиланган нормалардан ортиқча дала таъминоти;

9) хизмат сафарлари вақтида қонун ҳужжатларида белгиланган нормалардан ортиқча кундалик харажатлар учун ҳақ (суткалик пуллар);

10) ишлар вахта усулида ташкил этилганда, иш вақти умумлаштирилган ҳолда ҳисобга олинаётганда ва қонун ҳужжатларида белгиланган бошқа ҳолларда ходимларга иш вақтининг белгиланган давомийлигидан ортиқ ишлаганлиги муносабати билан бериладиган дам олиш кунлари (отгуллар) учун тўловлар;

11) хизмат сафарлари учун ходимнинг шахсий автомобилидан ёки хизмат мақсадлари учун унинг бошқа мол-мулкидан қонун ҳужжатларида белгиланган нормалардан ортиқча фойдаланганлик учун тўловлар;

12) меҳнатда майиб бўлганлик ёки соғлиққа бошқача тарзда шикаст етганлик билан боғлиқ зарарнинг ўрнини қоплаш учун ушбу Кодекс 369-моддаси иккинчи қисмининг 10-бандида кўрсатилган миқдорлардан ортиқча олинган суммалар;

13) озиқ-овқат ва йўл чипталарининг қиймати ёки озиқ-овқат ва йўл чипталарининг қийматини қоплаш.

375-модда. Мулкий даромадлар

Мулкий даромадлар таркибига қуйидагилар киради:

1) фоизлар;

2) дивидендлар;

3) мол-мулкни ижарага беришдан олинган даромадлар;

4) солиқ тўловчига мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган мол-мулкни реализация қилишдан олинган даромадлар. Мол-мулкни реализация қилишдан олинган даромадлар мазкур мол-мулкни реализация қилиш суммасининг ҳужжатлар билан тасдиқланган уни олиш қийматидан ошган қисми сифатида аниқланади. Мазкур қийматни тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлмаган тақдирда, мол-мулкни реализация қилиш қиймати, кўчмас мулк бўйича эса – кадастр қиймати ҳамда реализация қилиш нархи ўртасидаги ижобий фарқ даромад деб эътироф этилади;

5) саноат мулки объектларига, селекция ютуғига оид патент (лицензия) эгаси бўлган солиқ тўловчининг патентдан бошқа шахс фойдасига воз кечганда ёки лицензия шартномаси тузганда олган даромади;

6) роялти;

7) ишончли бошқарувга берилган мол-мулк бўйича ишончли бошқарувчидан олинган даромад;

8) ушбу Кодекснинг 324-моддасида назарда тутилган тартибда аниқланадиган РЕПО операциялари бўйича даромад;

9) ушбу Кодекснинг 327 — 329-моддаларида назарда тутилган тартибда аниқланадиган, қимматли қоғозлар ва (ёки) муддатли битимларнинг ҳосила молиявий воситалари билан операциялар бўйича даромад;

10) ушбу Кодекснинг VII бўлимида белгиланган ҳолларда ва тартибда назорат қилинадиган чет эл компаниясининг фойда тарзидаги даромади;

11) ушбу Кодекснинг 319-моддасига мувофиқ аниқланадиган, оддий ширкат шартномасига (биргаликдаги фаолият тўғрисидаги шартномага) мувофиқ иштирок этишдан олинган даромадлар;

12) ушбу модданинг 1 — 11-бандларида кўрсатилмаган мулкий хусусиятга эга бошқа даромадлар.

Ражабов Озоджон, Бухоро туманлараро маъмурий суди судьяси

Оилавий муносабатларда аёл ва эркакнинг тенг ҳуқуқлилиги тўғрисида

Мамлакатда суд тизимини демократлаштириш, судлар фаолияти шаффофлигини таъминлаш, аҳоли билан мулоқотни кенгайтириш ва одил судловни амалга оширишда жамоатчилик ролини кучайтиришга қаратилган салмоқли ишлар бажарилди.

Оила тўғрисидаги қонунчилик ҳамда уларнинг вазифалари Оила тўғрисидаги қонунчилик ушбу Кодексдан ҳамда унга мувофиқ қабул қилинадиган бошқа қонунчилик ҳужжатларидан иборат.

Оила тўғрисидаги қонунчиликнинг вазифалари оилани мустаҳкамлашдан, оилавий муносабатларни ўзаро муҳаббат, ишонч ва ҳурмат, ҳамжиҳатлик, бир-бирига ёрдам бериш ҳамда оила олдида унинг барча аъзоларининг масъуллиги ҳисси асосида қуришдан, бирон-бир шахснинг оила масалаларига ўзбошимчалик билан аралашишига йўл қўймасликдан, оила аъзолари ўз ҳуқуқларини тўсқинликсиз амалга оширишини ҳамда бу ҳуқуқларнинг ҳимоя қилинишини таъминлашдан иборатдир.

Оилавий муносабатларда аёл ва эркакнинг тенг ҳуқуқлилиги.

Оилавий муносабатларни тартибга солиш эркак ва аёлнинг ихтиёрий равишда никоҳланиб тузган иттифоқи, эр ва хотиннинг шахсий ҳамда мулкий ҳуқуқлари тенглиги, ички оилавий масалаларнинг ўзаро келишув йўли билан ҳал қилиниши, оилада болалар тарбияси, уларнинг фаровон ҳаёт кечириши ва камолоти ҳақида ғамхўрлик қилиш, вояга етмаган ва меҳнатга лаёқатсиз оила аъзоларининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш устуворлиги тамойиллари асосида амалга оширилади.

Оилавий муносабатларда фуқароларнинг тенг ҳуқуқлилиги.
Барча фуқаролар оилавий муносабатларда тенг ҳуқуқларга эгадирлар. Никоҳ тузиш чоғида жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеи ҳамда бошқа ҳолатларга қараб, ҳуқуқларни муайян тарзда бевосита ёки билвосита чеклашга, бевосита ёки билвосита афзалликлар белгилашга ҳамда оилавий муносабатларга аралашишга йўл қўйилмайди.
Оилавий муносабатларда фуқароларнинг ҳуқуқлари фақат қонунга асосан ва фақат оиладаги бошқа аъзоларнинг ҳамда ўзга фуқароларнинг ахлоқи, шаъни, қадр-қиммати, соғлиғи, ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида зарур меъёрдагина чекланиши мумкин.
Оиланинг, оналик, оталик ва болаликнинг муҳофаза қилиниши.
Ўзбекистон Республикасида оила, оналик, оталик ва болалик давлат ҳимоясидадир.
Ўзбекистон Республикасида оналик ва оталик иззат-икромга ҳамда ҳурматга сазовордир.
Она ва бола манфаатларини муҳофаза қилиш аёлларнинг меҳнати ва соғлиғини сақлашга доир махсус тадбирлар кўриш, меҳнатни оналик билан боғлаб қўшиб олиб бориш учун аёлларга шароит яратиш, оналик ва болаликни ҳуқуқий ҳимоя қилиш, моддий ва маънавий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш йўли билан таъминланади.

Кўп болали оилаларни ижтимоий муҳофаза қилиш.

Тўрт нафар ва ундан ортиқ ўн саккиз ёшга тўлмаган боласи бўлган оила кўп болали оиладир. Бунда, агар тўрт нафар ва ундан ортиқ болаларидан бир нафари ёки ундан кўпроғи таълимнинг кундузги шаклида (ўрта махсус ва профессионал, олий таълим) таълим ташкилотларида ўқиётган ҳамда йигирма икки ёшга тўлмаган бўлса, бу оила ҳам кўп болали оила деб ҳисобланади.

Давлат кўп болали оилаларга қонунчиликка мувофиқ имтиёзлар ва ижтимоий кафолатлар берилишини таъминлайди.

  Оила тўғрисидаги қонунчилик билан тартибга солинадиган муносабатлар. Оила тўғрисидаги қонунчилик никоҳ тузиш, никоҳнинг тугатилиши (тугаши)* ва уни ҳақиқий эмас деб топиш шартлари ва тартибини белгилайди, оила аъзолари: эр-хотин, ота-она ва болалар (фарзандликка олувчилар ва фарзандликка олинганлар) ўртасидаги, оила тўғрисидаги қонунчиликда назарда тутилган ҳолларда ва доирада эса қариндошлар ҳамда ўзга шахслар ўртасидаги шахсий номулкий ва мулкий муносабатларни тартибга солади, шунингдек ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни оилага олиш шакл ва қоидаларини, фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш тартибини белгилайди.

Муллабаева Гўзал, Бухоро вилоят маъмурий судининг судьяси

Солиққа оид ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги материаллар бўйича қарор қабул қилиш

Солиқ юкини изчиллик билан камайтириш, солиқ солиш тизимини соддалаштириш ва солиқ маъмуриятчилигини такомиллаштириш иқтисодиётни тезкор ривожлантириш ҳамда мамлакатнинг инвестициявий жозибадорлигини яхшилашнинг муҳим шартлари ҳисобланади.

       Шавкат Мирзиёев

Ҳар бир давлат ўзининг иқтисодий тузими, ижтимоий-сиёсий ривожланиш даражаси, ишлаб чиқариш ва мулкчилик муносабатларидан келиб чиқиб, солиқ сиёсатини белгилайди. Солиқ тўғрисидаги қонунчилик орқали солиқ муносабатларини тартибга солади ҳамда солиқ тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликни белгилайди.

Солиқ тўловчининг Солиқ кодексида жавобгарлик белгиланган ғайриқонуний айбли қилмиши (ҳаракат ёки ҳаракатсизлиги) солиққа оид ҳуқуқбузарлик деб эътироф этилади.

Солиққа оид ҳуқуқбузарлик, яъни ғайриқонуний хатти-ҳаракатни (ҳаракат ва ҳаракатсизлик) қасддан ёки эҳтиётсизлик оқибатида содир этган шахс солиққа оид ҳуқуқбузарликни содир этганликда айбдор деб эътироф этилиши мумкин. Айб субъектив томоннинг асосий белгиси бўлиб, шахснинг қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида содир этган қилмишга ва юз берган оқибатга руҳий муносабатини ифодалайди.

Солиққа оид низоларни маъмурий судда кўришда яъни, низолашилаётган солиқ органинг қарори ёки мансабдор шахснинг хатти-ҳаракати солиқ тўловчи солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этганлиги билан боғлиқ бўлса, айб исботланиши зарур бўлган предметдир. Айб субъектнинг муносабатидан иборат ақлий ва иродавий-руҳий элементлар йиғиндисини ташкил этгани ҳолда қасд ва эҳтиётсизлик кўринишида бўлади.

Солиқ органлари солиқ тўловчилар ва солиқ агентлари томонидан солиқ тўғрисидаги қонунчиликка риоя этилиши устидан назоратни амалга ошириш жараёнида аниқланган, солиқ кодексида кўриб чиқилиши солиқ органлари ваколатига берилган солиққа оид ҳуқуқбузарликларни кўриб чиқади ҳамда солиққа оид ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги материаллар бўйича қарор қабул қилади. Солиққа оид ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар бўйича солиқ органи мансабдор шахсининг иш юритишидаги хатти-ҳаракати ҳамда қабул қилган қарори устидан берилган шикоятлар маъмурий суднинг судловига тааллуқли бўлганлиги боис мазкур солиққа оид ҳуқуқбузарликларни диспозитцион белгиларини ва уларни содир этганлик учун жавобгарлик доирасини ўрганиш маъмурий суд фаолияти учун муҳим ҳисобланади.

Ҳар бир шахс солиқ органларининг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан, агар ушбу шахснинг фикрига кўра бундай ҳужжатлар, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) унинг ҳуқуқларини бузса, шикоят бериш ҳуқуқига эга.

Солиқ тўғрисидаги қонунчиликка ёки идоравий норматив ҳужжатларга мувофиқ тузилган, солиқ органларининг бир ёки бир нечта жисмоний ёки юридик шахсга қаратилган, юридик аҳамиятга молик муайян ҳаракатларни содир этишга ундовчи кўрсатмаси мавжуд бўлган ҳужжат солиқ органининг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжати деб эътироф этилади. Солиқ органларининг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари устидан қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда шикоят қилиниши мумкин.

Солиқ органининг сайёр солиқ текшируви ёки солиқ аудити натижалари бўйича қабул қилган қарори юқори турувчи солиқ органи ёки суд томонидан бекор қилинган тақдирда, ушбу қарор бўйича солиқларнинг ва молиявий санкцияларнинг ундирилган (тўланган) суммалари Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ушбу суммалар ундирилган (тўланган) даврда амалда бўлган қайта молиялаштириш ставкасидан келиб чиққан ҳолда ҳисобланган фоизларни инобатга олиб, қайтарилиши (ҳисобга олиниши) лозим.

Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 4-моддасига кўра, ҳар қандай манфаатдор шахс ўзининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун маъмурий судга мурожаат қилишга ҳақли.

Солиқ органларининг ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан судга берилган шикоятлар қонунчиликда белгиланган тартибда кўриб чиқилади ва ҳал этилади.

Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 231-моддасига асосан солиқ органларининг қарорлари, улар мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан юқори турувчи солиқ органига ёки судга шикоят қилиниши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 26-27-моддаларида эса мазкур низолар маъмурий судга тааллуқлилиги белгиланган.

Бироқ, МСИЮтКнинг 184-моддасига кўра, агар маъмурий органларнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг, улар мансабдор шахсларининг қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) устидан ариза (шикоят) қилиш тўғрисидаги ишлар, уларни кўриб чиқиш қонун билан бошқа давлат органларининг ваколатига киритилмаган бўлса, судда кўриб чиқилиши мумкин.

Солиқ кодекси талабига кўра, Солиқ органининг сайёр солиқ текширувлари ва солиқ аудити натижалари бўйича қабул қилган қарорлари устидан суд тартибида шикоят қилиш фақат юқори турувчи солиқ органига шикоят қилинганидан кейингина мумкин бўлади. Бу қоида Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг қарори устидан шикоят қилишга нисбатан татбиқ этилмайди.

Агар шикоят бўйича қарор юқори турувчи орган томонидан Солиқ кодексининг 235-моддасида белгиланган муддатларда қабул қилинмаса, солиқ органларининг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан суд тартибида шикоят қилиниши мумкин.

Юқори турувчи солиқ органларининг норматив хусусиятга эга бўлмаган, шикоятларни кўриб чиқиш якунлари бўйича қабул қилинган ҳужжатлари устидан фақат суд тартибида шикоят қилиниши мумкин.

Демак, Солиқ органларининг ҳужжатлари ва улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан маъмурий судларга шикоят берилганда:

  • солиқ органининг сайёр солиқ текширувлари ва солиқ аудити натижалари бўйича қабул қилган қарорлари устидан суд тартибида шикоят қилиш фақат юқори турувчи солиқ органига шикоят қилинганидан кейингина мумкин бўлишига;
  • солиқ кодексининг 235-моддасида белгиланган муддатларда юқори турувчи орган шикоят юзасидан қарор қабул қилмаса, солиқ органларининг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан суд тартибида шикоят қилиниши мумкинлигига;
  • юқори турувчи солиқ органларининг норматив хусусиятга эга бўлмаган, шикоятларни кўриб чиқиш якунлари бўйича қабул қилинган ҳужжатлари устидан фақат суд тартибида шикоят қилиниши мумкинлигига;
  • Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан суд тартибида шикоят қилинишига эътибор қаратишимиз лозим.

Амалиётга назар ташлайдиган бўлсак, Бухоро туманлараро маъмурий суди томонидан “FIR-SHAX-PARRANDA” МЧЖнинг аризасига асосан кўрилган маъмурий ишда Бухоро вилоят Давлат солиқ бошқармасининг 2021 йил 20 август кунидаги 20/1-01076-kт-сонли буйруғи билан “FIR-SHAX-PARRANDA” МЧЖнинг 2021 йил май-июль ойлари давомидаги фаолияти бўйича қўшилган қиймат солиғи тўғри ҳисобланиши ва бюджетга тўланиши бўйича 2021 йил 19 августдан бошлаб 2021 йил 20 сентябргача камерал солиқ текшируви ўтказиш белгиланган.

Бухоро вилоят Давлат солиқ бошқармаси томонидан солиқ тўловчи “FIR-SHAX-PARRANDA” МЧЖда камерал солиқ текширувида аниқланган солиққа оид ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги материалларни кўриб чиқиш натижалари бўйича 2021 йил 19 ноябрь куни қарор қабул қилинган.

Суд мажлиси давомида жавобгар Бухоро вилоят ДСБ вакили Б.М. камерал солиқ текширувидаги Ломан браун (ломан сенди) зотли товуқларнинг тухум бериш ҳосилдорлиги ташқи манба (жаҳон интернет тармоғи) орқали (википедиа) маълумоти ҳисобига олинганлигини билдирган.

Мазкур ҳолатда солиқ органи томонидан интернет тармоғидаги аниқ манба ҳисобланмаган тахминий (шубҳали) маълумотларга асосланиб, ҳисоб-китобларнинг амалга оширилганлиги ноаниқликларга сабаб бўлган.

Бундан ташқари, солиқ органи томонидан “FIR-SHAX-PARRANDA” МЧЖ раҳбари ёки вакили далолатнома ва баённома тузилиши жараёнига қатнашмаган, яъни солиқ қонунчилигида белгиланган солиқ текшируви ўтказилган шахснинг солиқ текшируви материалларини кўриб чиқиш жараёнида шахсан ва (ёки) ўз вакили орқали иштирок этиш ҳамда солиқ тўловчининг тушунтиришлар бериш имконияти етарли равишда таъминланмаган.

Юқорида кўрсатилган ушбу камчиликлар суд томонидан солиқ органи қарорининг ҳақиқий эмас деб топилишига сабаб бўлган.

Жавобгар Бухоро вилоят Давлат солиқ бошқармаси томонидан келтирилган апелляция шикояти Бухоро вилоят маъмурий суди апелляция инстанцияси суди томонидан кўриб чиқилиб, ҳақиқатда солиқ органи томонидан процессуал хатоликларга йўл қўйилганлиги сабабли, биринчи инстанция суди ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган.

Сўнгги йилларда солиқ текшируви жараёнидаги қонун бузилиш ҳолатлари учун ҳар бир иш бўйича маъмурий судлар судьялари томонидан индивидуал ёндошган ҳолда ҳал қилув қарорлари чиқарилиб, айбдор ходимларга нисбатан хусусий ажримлар чиқариш йўли билан муносабатлар билдирилмоқда.

Бироқ, шундай бўлса-да солиққа оид ҳуқуқбузарликлар, бундан ташқари солиқ текшируви жараёнидаги қонун бузилиш ҳолатлари тўла бартараф этилгани йўқ. Бунинг асосий сабаблари солиқ тизимининг мураккаблиги, беқарорлиги, солиқ юкининг юқорилиги, шунингдек, ишлаб чиқариш ва даромадлилик даражасининг пастлиги каби омиллардир.

Шу сабабли Олий суд раисининг биринчи ўринбосари маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъати раиси Р.Маҳмудова ташаббуслари билан жорий йил бошидан ташкил этилган семинар-тренинг машғулотлари Олий суднинг маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъати судьялари томонидан, Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг тегишли бошқарма бошлиқлари ва мутахассислари иштирокида, савол-жавоб кўринишида ўтказилиб, унда солиқ қонунчилиги тўлиқ ўрганилди.

Бу эса, ўз навбатида, маъмурий судлар судьялари томонидан солиққа оид низоларни ўта синчковлик билан ишни тўлақонли ўрганган ҳолда кўриб чиқишга дастуруламал бўлиб хизмат қилади.

Холов Ихтиёр, Бухоро вилоят маъмурий судининг судьяси

СУРОНЛИ ЙИЛЛАР ОРТИДАГИ ҚАДР

Бухоро туманлараро маъмурий суди аризачи Салихов Мухитдин Сатридиновичнинг жавобгар Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги Бухоро вилоят Мудофаа ишлари бошқармаси мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини қонунга хилоф деб топиш ҳамда имтиёзли гувохнома бериш мажбуриятини юклаш ҳақидаги аризасини кўриб чиқди.

Натижада Бухоро вилоят Мудофаа ишлари бошқармаси мансабдор шахслари томонидан амалдаги бир қанча қонун ҳужжатлари талаблари бузилган ҳолда фуқаро М.Салиховнинг ҳуқуқлари паймол қилиб келинаётганлиги аниқланди.

Аниқланган ҳолатларга кўра, Бухоро вилоят Мудофаа ишлари бошқармаси мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини қонунга хилоф деб топилиб, фуқарога имтиёзли гувохнома бериш мажбурияти юкланиш йўли билан мурожаатчининг ҳақ-ҳуқуқлари тикланди.   

Муҳиддин Мансуров, Бухоро туманлараро маъмурий суди судьяси

СОБИҚ ҲАРБИЙ УЙ-ЖОЙЛИ БЎЛАДИГАН БЎЛДИ

Бухоро туманлараро судида аризачи И.Тўхтамишов, жавобгар Когон шаҳар ҳокимлиги мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларни қонунга хилоф деб топиб, мажбурият юклаш тўғрисидаги қилган аризаси юзасидан маъмурий иш кўриб чиқилди.

Суд муҳокамаси давомида Когон шаҳар ҳокимлиги мансабдор шахслари томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 4.09.2007 йилдаги ПҚ-694-сонли Қарори талабларига риоя қилмаганликлари аниқланиб, кўп йиллар ҳарбий сохада меҳнат қилиб, меҳнат нафақасига чиққан фуқаро И.Тўхтамишов нинг аризаси қаноатлантирилиб, Когон шахар ҳокимлиги зиммасига Тўхтамишов Иноят Нуруллаевичга хизмат уйи сифатида берилган уй-жойни расмийлаштириб бериш мажбурияти юкланди.

Муҳиддин Мансуров, Бухоро туманлараро маъмурий суди судьяси

МЕҲНАТ МУНОСАБАТЛАРИДА ХОДИМ ҲУҚУҚЛАРИ

Баъзан танишлар ёки яқинлардан «бошлиғим менга аризангизни ёзинг, сиз ишдан бўшадингиз деди» қабилидаги сўзларни эшитиб қоламиз. Ўз-ўзидан савол туғилади: «Меҳнат жамоасида намунали хулқи билан ажралиб турган, белгиланган вазифаларни ҳалол ва виждонан бажараётган, ҳамкасблари орасида обрў-эътиборга эга, мутахассислиги бўйича лавозимига лойиқ бўлган шахсни бошлиқ ҳеч бир сабабсиз ишдан бўшатиб юбориши мумкинми?»

Хўш, биз ўзимизнинг меҳнат ҳуқуқларимизни қанчалик даражада биламиз: «бошлиқ», яъни иш берувчининг ҳаракатлари асослими, аризани мажбурлаб ёздириш мумкинми, «ишдан бўшаётган шахс», яъни ходимнинг меҳнат ҳуқуқлари қай тарзда ҳимоя қилинади ва бу борада амалдаги қонунчиликда қандай кафолатлар назарда тутилган?

Меҳнат муносабатлари иш берувчи ва ходим ўртасида тузиладиган меҳнат шартномаси асосида вужудга келади. Меҳнат шартномасида ҳар иккала томоннинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари аниқ кўрсатиб ўтилади. Меҳнат шартномасининг бекор қилиниши иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат муносабатларининг тугатилишига асос бўлади. Меҳнат муносабатларини у ёки бу асос бўйича бекор қилиш масаласини кўриб чиқишда меҳнат шартномаси кимнинг ташаббуси билан бекор қилинганини аниқлаш муҳим аҳамиятга эга.

Меҳнат шартномасини тарафлардан бирининг ташаббуси билан бекор қилиш асослари Меҳнат кодексининг 100-моддасида (иш берувчининг ташаббуси) ва 99-моддасида (ходимнинг ташаббуси) белгилаб қўйилган. Улар бир-биридан ўзининг алоҳида хусусиятлари билан фарқланади. Қуйида биз меҳнат шартномасини бекор қилишнинг ҳар иккала асоси билан танишиб чиқамиз.

Ходимнинг ташаббуси – «ишдан бўшаётган шахс аризаси» билан меҳнат шартномасини бекор қилиш тартиби қандай?

Биз, биринчи навбатда, меҳнат шартномасини ходим ташаббуси билан бекор қилишнинг қонуний тартиб-таомилларини аниқлаштириб оламиз. Ходимнинг «ўз хоҳиши билан ишдан бўшаш» сабаблари турлича бўлиши мумкин. Масалан: мансаб пиллапоясида ўсиш имконияти, юқорироқ ҳақ тўланадиган бошқа ишга ўтиш, ходимнинг бажараётган ишидан қониқмаслиги ёки унинг жамоага киришиб кетолмагани, доимий яшаш учун бошқа жойга кўчиш, ўқишга кириш, пенсияга чиқиш ва ҳоказолар.

Меҳнат шартномасини ходимнинг ташаббуси билан бекор қилиш таомили Меҳнат кодексининг 99-моддасида аниқ ва қатъий белгилаб берилган. Унга кўра, ходим номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномасини ҳам, муддати тугагунга қадар муддатли меҳнат шартномасини ҳам, икки ҳафта олдин иш берувчини ёзма равишда огоҳлантириб, бекор қилишга ҳақли.

Бундан кўриниб турибдики, ходим номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномаси ёки муддатли меҳнат шартномасини хоҳлаган пайтда бекор қилиши мумкин.

Ходим ўз аризасида меҳнат шартномасини бекор қилиш сабабини кўрсатиши керакми?

Ходим бирор сабаб кўрсатиб ёки ҳеч қандай сабаб кўрсатмасдан меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақлидир. Фақатгина ходим ўз нияти ҳақида иш берувчини икки ҳафта олдин ёзма равишда огоҳлантириши талаб этилади ва бу мажбурий ҳисобланади. Огоҳлантириш муддати тугаганидан сўнг ходим ишни тўхтатишга ҳақли, иш берувчи эса ходимга меҳнат дафтарчасини бериши ва у билан ҳисоб-китоб қилиши шарт.

Меҳнат шартномаси ходимнинг ташаббуси билан белгиланган икки ҳафталик муддатни қисқартирган ҳолда бекор қилиниши мумкинми?

Қонунда қисқартирилган муддатлар назарда тутилмаган. Бироқ Меҳнат кодексининг 99-моддаси иккинчи қисмига мувофиқ, ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга биноан меҳнат шартномаси огоҳлантириш муддати тугамасдан олдин ҳам бекор қилиниши мумкин. Бундан кўриниб турибдики, иш берувчи ва ходим ўзаро келишсалар, икки ҳафта ўтишини кутиб туриш шарт эмас. Аризанинг матнида ходим меҳнат шартномасини бекор қилишни сўраётган аниқ сана кўрсатилади.

Қонунда белгиланган икки ҳафталик муддат ёки ўзаро келишиб олинган муддат ичида ходим ўз аризаси қайтариб олишга ҳақлими?

Мазкур вазиятда қонунчилик ўзида ходим манфаатлари ҳимоясини мустаҳкамлаб қўйган. Қонунда белгиланган ёки ходим ва иш берувчи келишувига кўра қисқартирилган огоҳлантириш муддати давомида ходим меҳнат шартномаси тугатилгани ҳақида буйруқ чиқарилган бўлишидан қатъи назар, аризасини қайтариб олишга ҳақли. Ходимнинг ўрнига бошқасининг таклиф этилгани унга аризасини қайтариб олишни рад қилишга асос бўлмайди, чунки иш берувчи фақат аввалги ходим ўртасидаги меҳнат шартномасини бекор қилганидан кейингина бу иш (лавозим)га бошқа ходимни таклиф қилишга ҳақли.

Мисол: 2017 йил 30 майда ходим раҳбарга меҳнат шартномасини ўз ташаббусига кўра 2017 йил 1 июндан бекор қилиш ҳақида ариза билан мурожаат қилди. Корхона раҳбари ходим қонунда белгиланган икки ҳафтани ишлаб бериши керак деб ҳисоблаган ҳолда у билан меҳнат шартномасини фақат 2017 йил 13 июнда бекор қилиши мумкинлигини айтди. Ходим бунга рози бўлди ва меҳнат шартномасини иш берувчи томонидан белгиланган муддатда бекор қилиш ҳақида янги ариза ёзди. Аммо огоҳлантириш муддати давомида ходим ўз қарорини ўзгартирди ва 2017 йил 12 июнда берган аризасини қайтариб олди. Бу вазиятда иш берувчи Меҳнат кодексининг 99-моддасида белгилаб қўйилган тартибда ходимнинг ишдан бўшаш тўғрисида ёзган аризаси асосида у билан меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли эмас. Чунки икки ҳафталик муддат тамом бўлмаган.

Иш берувчи ходимдан икки ҳафталик огоҳлантириш муддати давомида ишлаб беришни талаб қилиши ва у билан тузилган шартномани бекор қилишни рад этишга ҳақлими?

Албатта, иш берувчи, агар унинг бунга асоси бўлса, меҳнат шартномасини қонунда белгиланган икки ҳафталик огоҳлантириш муддатидан аввал бекор қилишни рад этишга ҳақли. Бу вазиятда ходим тўлиқ икки ҳафта иш берувчи учун ишлаб бериши керак. Зеро, бу вақтда иш берувчи мазкур ходим ўрнига янги номзод топиш билан боғлиқ ҳаракатларни амалга оширади.

Иш берувчининг ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилиш тартиби қандай?

Юқорида таҳлил қилганимиздек, ходим бирор сабаб кўрсатиб ёки ҳеч қандай сабаб кўрсатмасдан меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли ҳисобланади. Бироқ бу ҳуқуқ иш берувчига тегишли эмас.

Меҳнат кодексининг 100-моддасига биноан қуйидаги сабаблардан бирининг мавжудлиги иш берувчи томонидан меҳнат шартномасини бекор қилишнинг асосли эканини билдиради:

1) технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқаргани ёхуд корхонанинг тугатилгани;­

2) ходимнинг малакаси етарли бўлмагани ёки соғлиғи ҳолатига кўра бажараётган ишига нолойиқ бўлиб қолиши;

3) ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини мунтазам равишда бузгани. Аввал меҳнат вазифаларини бузгани учун ходим интизомий ёки моддий жавобгарликка тортилган ёхуд унга нисбатан меҳнат тўғрисидаги қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда назарда тутилган таъсир чоралари қўлланилган кундан эътиборан бир йил мобайнида ходим томонидан такроран интизомга хилоф ножўя ҳаракат содир қилиниши меҳнат вазифаларини мунтазам равишда бузиш ҳисобланади;

4) ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бир марта қўпол равишда бузгани.

Ходим билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишга олиб келиши мумкин бўлган меҳнат вазифаларини бир марта қўпол равишда бузишларнинг рўйхати ички меҳнат тартиби қоидалари; корхона мулкдори билан корхона раҳбари ўртасида тузилган меҳнат шартномаси; айрим тоифадаги ходимларга нисбатан қўлланиладиган интизом ҳақидаги низом ва уставлар билан белгиланади.

Ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бузиши қўпол тусга эгалиги ёки эга эмаслиги ҳар бир муайян ҳолда содир қилинган ножўя ҳаракатнинг оғир-енгиллигига ҳамда бундай бузиш туфайли келиб чиққан ёки келиб чиқиши мумкин бўлган оқибатларга қараб ҳал этилади;

5) ўриндошлик асосида ишламайдиган бошқа ходимнинг ишга қабул қилиниши муносабати билан, шунингдек, меҳнат шартларига кўра ўриндошлик иши чекланиши сабабли ўриндошлар билан меҳнат шартномасининг бекор қилингани;

6) корхона раҳбари, унинг ўринбосарлари, бош бухгалтер билан, корхонада бош бухгалтер лавозими бўлмаган тақдирда эса бош бухгалтер вазифасини амалга оширувчи ходим билан тузилган меҳнат шартномаси мулкдорнинг алмашиши сабабли бекор қилингани;

7) ходимнинг пенсия ёшига тўлгани, қонун ҳужжатларига мувофиқ ёшга доир давлат пенсиясини олиш ҳуқуқи мавжуд бўлганда.

Меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан фақат юқорида кўрсатилган 7 та асосга кўра бекор қилиниши мумкин. Бошқа асосларга кўра иш берувчи ўз ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли эмас. Амалиётда иш берувчи юқоридаги асослар мавжуд бўлмаган ҳолда ходим билан бирор бир келишмовчиликка дуч келиб қолса, меҳнат шартномасини бекор қилишнинг «осон йўли» – яъни ходимнинг ишдан «ўз аризаси билан» кетиши кераклигини талаб қилади. Бу — қонунга хилоф.

Ходим ишдан бўшаш тўғрисидаги аризани ўз хоҳиши билан эмас, балки иш берувчининг қистови билан ёзган бўлса, ўз ишига тикланиши мумкинми?

Ҳа, албатта. Меҳнат шартномасини бекор қилишга ходим шу корхонадаги ишни ҳақиқатда ташлаб кетиш истагини билдирган ёзма аризасига биноан йўл қўйилади. Судлар даъвогарнинг меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳақидаги аризани иш берувчининг қистови натижасида бергани тўғрисидаги важларини синчковлик билан текширишлари лозим (Олий суд Пленумининг 1998 йил 17 апрелдаги «Судлар томонидан меҳнат шартномаси (контракти)ни бекор қилишни тартибга солувчи қонунларнинг қўлланилиши ҳақида»ги 12-қарорининг 15-банди).

Агар ариза иш берувчининг қистови билан ходимнинг ихтиёрига зид равишда ёзилган бўлса ва буни ходим исботлаб бера олса, меҳнат шартномасини бекор қилиш ғайриқонуний деб топилади ҳамда ходим суд томонидан аввалги ишига тикланади. Ишга тиклаш ҳақидаги низо бўйича ариза ходимга у билан меҳнат шартномаси бекор қилингани ҳақидаги буйруқ нусхаси берилган кундан бошлаб бир ой муддат ичида бевосита судга берилади.

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, меҳнат ва технология интизоми, ички меҳнат тартиби қоидалари, уставлар ва интизом тўғрисидаги қоидаларга риоя қилиш, иш берувчининг қонуний фармойишларини бажариш, меҳнатни муҳофаза қилиш, хавфсизлик техникаси ва ишлаб чиқариш санитарияси талаблари ва лавозим йўриқномаларига риоя қилиш ходимнинг меҳнат муносабатларидаги мажбуриятларига киради. Агар ходим белгиланган тартибда ўзининг меҳнат вазифаларини бажарадиган бўлса, унга нисбатан иш берувчи бирор бир ножўя хатти-ҳаракат содир этишга ҳақли эмас. Ходимнинг меҳнат ҳуқуқлари қонун билан ҳимоя қилинади.

Жалол Садиров, Жиноят ишлари бўйича Қоракўл туман суди раиси

БУХОРОЛИК  ТАДБИРКОР  ОҚЛАНДИ

Жиноят ишлари бўйича Пешкў туман судининг 2016 йил 01 июлдаги  ҳукмига кўра, З.Тоҳиров, Ўзбекистон Республикаси ЖК 178-моддасининг 1-қисми билан айбли деб топилиб, ахлоқ тузатиш ишлари жазосига судланган.

Суднинг ҳукмига кўра, З.Тоҳиров, Бухоро тумани “Gala Osiyo Agrosaxovat Servis” МЧЖни ташкил қилиб, 2015 йил май-июнь ойларида шартнома асосида жами бўлиб 42.167 АҚШ доллари миқдоридаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини Россия Федерациясидаги “Северо-Западный торговый дом” МЧЖга етказиб бериб, улар учун тўланиши лозим бўлган хорижий валютадаги пул маблағларининг 25 фоизини, яъни 10.541,75 АҚШ долларини банк муассасасига ўтказмасдан қасддан яширишда айбланган. 

Дастлабки тергов ва судда сўроқ қилинган З.Тоҳиров, шартнома асосида 2015 йил май ойида жами 19.811 АҚШ  долларга тенг помидор маҳсулотларини Россия Федерациясига олиб чиқмоқчи бўлганлигини, аммо Миллий банк Бухоро филиали томонидан валюта ҳисоб рақами ўз вақтида очилмаганлиги сабабли оворагарчилик натижасида етти кун қолиб кетганлигини, божхонада ҳам беш кун оввора бўлганлигини, шундан сўнг ушбу маҳсулотни Санкт-Петербург шаҳрига етказиб берганлигини, бу орада 2015 йил 10 июнда тузилган қўшимча шартномага асосан 22.356 АҚШ долларига тенг миқдорда помидор ва бақлажон маҳсулотларини етказиб бериш бўйича шартнома имзоланганлигини, шартномада кўрсатилган
42.167 АҚШ доллари миқдоридаги қишлоқ хўжалик маҳсулотларини
Санкт-Петербург шаҳрига етказиб берган бўлсада, аммо йўлда кўп оввора бўлиши ва ушланиб қолиши натижасида маҳсулотларнинг сифати бузилганлигини, харидор ушбу маҳсулотларни қабул қилиб олмаганлиги ва ушбу маҳсулот учун маблағ келиб тушмаганлиги, бунинг оқибатида зарар кўрганлиги, натижада чет эл валютасини ваколатли банк муассасасига мажбурий тартибда сота олмаганлигини, экспортга юборилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини банк кредити ҳисобига сотиб олинганлигини билдирган.

Жиноят ишига “СОЭКС-НЕВА” масъулияти чекланган жамияти томонидан 2015 йил 25 июнь куни ўтказилган эксперт хулосаси тақдим қилинган бўлиб, унга биноан “Gala Osiyo Agrosaxovat Servis” МЧЖ ва “Северо-Западный торговый дом” МЧЖ ўртасида тузилган шартномаларга биноан етказилиши лозим бўлган помидор ва бақлажон маҳсулотлари давлат стандарти талабларига жавоб бермаслиги ва истеъмолга яроқсизлиги аниқланган.

Қонуннинг мазмунига кўра, чет эл валютасини яшириш қасддан содир қилинадиган жиноятлар турига кириб, шахсни Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 178-моддаси билан жавобгарликка тортиш учун чет эл валютасини яширишга қаратилган ҳаракат ёки ҳаракатсизлик содир қилинганлиги исботланиши лозим.

Ўз навбатида ҳар қандай қасддан содир қилинадиган жиноятларда шахс унга қонун билан юклатилган вазифаларни унинг эрки, иродасига боғлиқ бўлмаган ҳолда бажара олмаса, мазкур ҳолатлар жавобгарликка сабаб бўлмайди.

Жиноят иши бўйича З.Тоҳировнинг чет эл валютасини яширишга қаратилган қасддан ҳаракатлар содир қилганлиги, чунончи Россия Федерациясига етказилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сотиб, улардан тушган валютани махсус ҳисоб рақамига ўтказмасдан яшириб қолганлиги тасдиқланмаган. Аксинча, З.Тоҳировнинг четга етказиб берилган қишлоқ хўжалик маҳсулотлари истеъмолга яроқсиз бўлиб қолганлиги боис, уларни сота олмаганлиги, бунинг натижасида маблағ келиб тушмаганлиги сабабли, унга боғлиқ бўлмаган объектив сабабларга кўра махсус ҳисоб рақамига чет эл валютасини ўтказа олмаганлиги аниқланган.

Қайд этилганларга асосан, Бухоро вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати, биринчи босқич судининг айблов ҳукмини бекор қилиб, З.Тоҳировга нисбатан оқлов ҳукми чиқарди.

Суръат Найимов, Жиноят ишлари бўйича Жондор туман судининг раиси

Рахимжон Қаноатов, Жиноят ишлари бўйича Жондор туман судининг девонхона мудири

Сайёр судда МФЙ раиси сайлови кўриб чиқилди

2022 йил 8 июнь куни Олот туманидаги касб-ҳунар мактаби биносида аризачи Файзиева Усмон Рахмоновичнинг жавобгар Олот туман фуқаролар йиғинлари раислари сайловини ташкил этиш ва ўтказишга кўмаклашувчи комиссия ва “Эски Олот” маҳалла фуқаролар йиғини раиси сайловини ўтказиш бўйича ишчи гуруҳига нисбатан 2022 йил 25 май куни ўтказилган сайлов юзасидан қарорни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги аризаси юзасидан маъмурий иш бўйича сайёр суд мажлиси ўтказилди. Сайёр суд мажлисига Бухоро туманлараро маъмурий судининг раиси А.Бобомуродов раислик қилди.

Сайёр суд мажлисида аризачи ва жавобгарларнинг барча важлари тингланди. Сайёр суд мажлиси давомида “Эски Олот” МФЙ раисини сайлови юзасидан йиғилиш иштирокчилариннг фикрлари ҳам эшитилди.

Алишер Бобомуродов, Бухоро туманлараро маъмурий суди раиси

Сўнгги пушаймон

Судланувчи Ж.Ж.,қасддан жиноят содир қилиш йўлига ўтиб, киссавурлик қилиб, ўзганинг мол-мулкини яширин равишда талон-торож қилиб, ўғирлик жиноятини содир қилган. 
Жумладан у, 2022 йил 01 январь куни соат тахминан 22:00 ларда Бухоро шаҳар Пиридастгир кўчасида жойлашган “Cougar game zone” компютер ўйинлари ўйналадиган залга мижоз сифатида келиб, ушбу залда компютер ўйинлари ўйнаётган, фуқаро Г.В.М.нинг чалғиганлигидан фойдаланиб, унга тегишли бўлган оқ рангли куртканинг чап чўнтагида бўлган 350 АҚШ доллари миқдоридаги пулларни киссавурлик йўли билан яширин равишда талон-торож қилиб, жабрланувчига 3.793.181 сўм миқдорида моддий зарар етказиб, ўғирлик жиноятини содир қилган. 
Судланувчи Ж.Ж. судда, айбига тўлиқ иқрорлик билдириб, у 
2022 йил кечки пайт соат 20:00 ларда қўшнилари Ш.Н. ва унинг 
6-7 нафар ўртоқлари биргаликда компютер ўйинлари ўйнаш учун Бухоро шаҳар Пиридастгир кўчасида жойлашган “Гулливер” ресторани ёнидаги “Cougar game zone” компютер ўйинлари ўйналадиган жойга бориб, Нозим ва унинг ўртоқлари компютер ўйинлари ўйналадиган ўйингоҳнинг кираверишдаги хоналарига жойлашиб, бўш компютерларга ўтириб, ўйин ўйнаганликлари, ўзи компютер ўйинлари ўйнай олмаслиги туфайли ўртоғи Ш.Н.нинг компютер ўйинларини ўйнашини бироз вақт томоша қилиб тургани, кейин эса, ўрнидан туриб, ушбу хонада моҳирлик билан компютер ўйинлари ўйнаётган болаларнинг ўйинларини томоша қила бошлагани, хонадаги барча болаларнинг ўйинларини томоша қилиб бўлганидан сўнг, зина орқали пастга яъни компютерлар қаторасига териб қўйилган залга тушгани, залда мижозлар ва томошабинлар кўпчиликни ташкил қилгани, кейин эса, ўзи залда компютер ўйинлари ўйнаётган болаларнинг ўйинларини томоша қила бошлагани, залга кираверишнинг чап томонида ўзига олдиндан нотаниш бўлган, кейинчалик исмини билган, Г.В. ва унинг ўртоғи Қ.С. ҳам бўлган.
Суд, судланувчи Ж.Ж.нинг айби, унинг ўз қилмишига тўлиқ иқрорлик билдириб,оилавий шароитини, оилада якка боқувчилигини ҳамда қилган ишидан чин дилдан пушаймон эканлигини инобатга олган ҳолда шахсига ва қилган жиноят ишига мос жазо тайинлади. 
 
Шухрат Тўхтаев,
Бухоро вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси
 
Акбар Жабборов,
Жиноят ишлари бўйича Бухоро шаҳар судининг судьяси

Эрини пичоқлаган аёлга ҳукм ўқилди

2022 йил 25 май куни жиноят ишлари бўйича Пешку туман суди томонидан судланувчи Зиёева Фарангис Ҳалим қизига нисбатан Ўзбекистон Республикаси ЖК 104-моддаси 2-қисмининг “л” банди билан ҳукм ўқилди.
Иш тафсилотлари кўра, Ф.Зиёева 2022 йил 16 январь куни соат 17:30да Пешку туман, Ибн-сино маҳалла фуқаролар йиғини Афшона қишлоғида жойлашган ижарадаги яшаш хонадонида турмуш ўртоғи Жонпўлотов Нозим Намоз ўғли билан ўзаро келишмовчилик натижасида жанжаллашиб қолиб, жанжал вақтида ошхона пичоғи билан Н.Жонпўлотовни қорин қисмига бир маротаба уриб, суд-тиббий экспертизаси хулосасига кўра, унга оғир тан жароҳати етказиб, қурол сифатида фойдаланилиши мумкин бўлган ашёни ишлатиб қасддан баданга оғир шикаст етказиш жиноятини содир этган.
Судда сўроқ қилинган жабрланувчи Н.Жонпўлотов судланувчи Зиёева Фарангис Ҳалим қизи унинг турмуш ўртоғи эканлигини, уларнинг ўрталарида бўлиб ўтган оилавий келишмовчиликлар сабабли турмуш ўртоғи Ф.Зиёева Пешку тумани, Ибн-Сино МФЙ, Афшона қишлоғида жойлашган уйга ижарага чиқиб алоҳида яшаб келганлигини, 2022 йил 16 январь куни ўзининг уйида укасининг никоҳ тўйидан кейинги маросими бўлганлигини, ушбу маросимда у ҳам иштирок этиб меҳмонлар ва қариндошлар билан бирга ўтириб озгина спиртли ичимлик истеъмол қилганлигини, тахминан соат 16:00да турмуш ўртоғи Ф.Зиёева унга қўнғироқ қилиб оч қолганлигини, овқат олиб келишни айтганлиги сабабли у бир идишга ош ва ширинлик олиб, турмуш ўртоғи Ф.Зиёевани ижарадаги уйига борганлигини, у ерда Ф.Зиёева билан кўришиб, олиб келган овқатини берганлигини, шунда Ф.Зиёева унга “олиб келган овқатинг салқут, емайман” деб айтганидан сўнг улар ўзаро тортишиб қолишганини, Ф.Зиёева опаси Латофатнинг уйига кетишини айтиб кўча томонга чиқиб кетаётган вақтида, унинг қўлидан тортиб уй ичкарисига киритганлигини ва юзидан икки маротаба урганлигини, шунда кетаман деб яна бақир-чақир қилганлигини, бир оздан кейин турмуш ўртоғи Ф.Зиёева бир қўлида кийим-кечаклари ва иккинчи қўлида пичоқ билан чиққанлигини, турмуш ўртоғи Ф.Зиёеванинг уйдан чиқишига қўймасдан ичкарига киришини айтиб қўлидан тортганлигини, шу вақтда турмуш ўртоғи Ф.Зиёева қўлидаги пичоқни унинг қорнига суққанлигини, шунда у нима сабабдан уни пичоқлаганини сўраб қўли билан Ф.Зиёеванинг бўйнидан буғганлигини, кейин қорнига суқилиб қолган пичоқни тортиб олганлигини, пичоқ суқилган жойдан тўхтамасдан қон кетганлиги сабабли ижарадаги уйда турган велосипедни олиб ўзининг уйига борганлигини, кейин укаси Жонпўлотов Насимга телефон қилиб аҳволи оғирлашаётганини айтиб уни чақирганлигини, укаси келганча таниши Аббоснинг автомашинасида Пешку туман тез ёрдам бўлимига борганлигини, у ерда унга тез тиббий ёрдам беришганини, бундан олдин хам турмуш ўртоғи Ф.Зиёева билан ўрталарида оилавий келишмовчиликлар бўлганлигини, 2022 йил 16 январь куни турмуш ўртоғи Ф.Зиёевани уриб тан жароҳати етказган вақтида уларнинг олдида ҳеч ким бўлмаганини, турмуш ўртоғи унга пиқоч суққанидан кейин уларнинг олдига қўшниси келиб қолиб уларни ажратганлигини, ҳозирда судланувчи Ф.Зиёевага нисбатан даъвоси йўқлигини, Ф.Зиёевага қонуний енгиллик берилишини сўраб кўрсатув берди.
Суд, судланувчи Ф.Зиёевага нисбатан жазо тайинлаш масаласини муҳокама қилиб, жиноятни содир этиш сабаблари ва бунга олиб келган шарт-шароитни, жиноят содир этиш пайтидаги ва содир этилганидан кейинги хулқ-атворини, мазкур жиноят жабрланувчининг зўрлик ва бошқа ғайриқонуний ҳаракатлари туфайли содир этилганлигини инобатга олиб, унинг айбига тўлиқ иқрорлигини, муқаддам судланмаганлигини, қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлигини, қарамоғида бир нафар 3 ёшли вояга етмаган фарзанди борлигини, ягона боқувчилигини, жабрланувчи (турмуш ўртоғи) Н.Жонпўлотов билан доимий жанжал ва оилавий келишмовчилик сабабли ҳозирда “Ойдин Нур” оилани ижтимоий, ҳуқуқий ҳимоялаш марказида яшаб келаётганлигини, жабрланувчининг даъвоси йўқлигини содир этилган жиноятнинг ижтимоий хавфлилик даражасини жиддий камайтирувчи ҳолатлар деб топиб унга нисбатан Ўзбекистон Республикаси ЖК 104-моддаси 2-қисмининг “л” банди билан ЖКнинг 57-моддасини қўллаб, куннинг кеч соат 21:00дан эрталаб соат 7:00гача яшаш жойидан чиқишни чеклаган ҳолда 5 йил озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

Турсунбой Тангриев,
Бухоро вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси

Фаррух Икрамов,
Жиноят ишлари бўйича Пешкў туман судининг раиси

Skip to content