Бухоро вилояти маъмурий судлари томонидан 2021 йилда 828 та оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар кўриб тамомланган.
Ишларнинг 74 таси бўйича иш маъмурий судловга тааллуқли бўлмаганлиги ва аризачи талабидан воз кечганлиги сабабли иш юритиш тугатилган. 44 та иш кўрилмасдан қолдирилган. 283 та иш бўйича келтирилган талаблар асоссизлиги сабабли шикоят ва аризаларни қаноатлантириш рад этилган. 427 та иш бўйича судга мурожаат қилувчиларнинг талаблари қаноатлантирилиб, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари суд томонидан тикланган. Кўриб тамомланган оммавий низолар маъмурий органлар кесимида таҳлил қилинганда маҳаллий ҳокимликларнинг қарорларини ҳақиқий эмас ва улар мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш билан боғлиқ оммавий низолар 305 та кўрилган. Ушбу ишларнинг 264 таси вилоят, туман (шаҳар) ҳокимларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш билан боғлиқ ишлар бўлса, 41 таси ҳокимият мансабдор шахси хатти-ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш билан боғлиқ ишларни ташкил қилади.
Ҳоким қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш билан боғлиқ жами кўрилган 264 та ишнинг 105 таси қаноатлантирилган. 121 таси рад этилган. 19 таси иш юритишдан тугатилиб, 19 таси кўрмасдан қолдирилган. Ҳокимлик мансабдор шахслари ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш билан боғлиқ жами кўрилган 41 та маъмурий ишларнинг 6 таси қаноатлантирилган. 21 таси рад этилган, 13 таси иш юритишдан тугатилган ва 1 таси кўрмасдан қолдирилган. Мазкур тоифадаги ишлар юзасидан айбдор мансабдор шахсларга нисбатан 130 та хусусий ажрим чиқарилган.
Кўриб чиқилган ишлар туманлар кесимида таҳлил қилинганда 2021 йил давомида Бухоро вилояти 5 та (таъсирчан солиқ механизмини қўллаш ҳақидаги хулосалар), Бухоро тумани 6 та, Бухоро шаҳри 24 та, Вобкент тумани 6 та, Ғиждувон тумани 5 та, Жондор тумани 1 та, Когон тумани 23 та, Когон шаҳри 9 та, Қоракўл тумани 3 та, Қоровулбозор тумани 1 та, Олот тумани 2 та, Пешку тумани 8 та, Ромитан тумани 2 та, Шофиркон тумани ҳокимликларининг 10 та қарорлари ҳақиқий эмас деб топилган. Таҳлиллар натижаси шуни кўрсатмоқдаки, туман ва шаҳар ҳокимликлари томонидан қарорлар қабул қилишда қонунларга етарли даражада риоя этмаяпти. Бунинг натижасида фуқаролар ҳамда тадбиркорлик субъектларининг қонун билан қўриқланадиган ҳуқуқ ва манфаатларига жиддий зарар етказилмоқда.
Салоҳиддин Турсунов,Бухоро вилояти маъмурий судининг раиси
Бугунги жаҳон сиёсий харитасидаги мураккаб вазият туфайли манфаатлар мувозанатининг кескин бузилиши, шунингдек чегара билмас пандемия келтириб чиқараётган иқтисодий қийинчиликлар инсон қадр-қимматини эъзозлаш, унга му- носиб турмуш кечириши учун қулай имконият яратиб беришни тақозо этмоқда.
Мамлакатимиздаги туб демократик янгиланиш- лар, босқичма-босқич амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар жараёнида инсон қадрини улуғлаш стратегик истиқболни белгилайдиган ғоя сифатида илгари сурилмоқда.
Мана шу инсонпарвар ғоянинг ҳаётий ифодасини топтириш мақсадида Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан 2022 йил мамлакатимизда “Инсон қадрини улуғлаш ва фаол маҳалла йили” деб эълон қилинди.
“Ҳаракатлар стратегиясидан – Тараққиёт страте- гияси сари” тамойили асосида ишлаб чиқилиб, кенг жамоатчилик муҳокамасидан ўтказилган ва кейинги беш йилликда мамлакатимизда амалга ошириладиган ислоҳотларнинг зарур сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий-иқти- содий ва илмий-маърифий асосларини яратиб беришга қаратилган Янги Ўзбекистоннинг 2022-2026 йилларга мўлжалланган Тараққиёт стратегияси қабул қилинди.
Концептуал характерга эга бўлган мазкур ҳужжатда давлат ва жамият тараққиётини белгилайдиган қуйидаги еттита асосий йўна- лиш белгиланган:
инсон қадрини юксалтириш ва эркин фуқаро- лик жамиятини янада ривожлантириш орқали халқпарвар давлат барпо этиш;
мамлакатимизда адолат ва қонун устувор- лиги тамойилларини тараққиётнинг энг асосий ва зарур шартига айлантириш;
миллий иқтисодиётни жадал ривожланти- риш ва юқори ўсиш суръатларини таъминлаш;
адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш;
маънавий тараққиётни таъминлаш ва соҳа- ни янги босқичга олиб чиқиш;
миллий манфаатлардан келиб чиққан ҳолда умумбашарий муаммоларга ёндашиш;
мамлакатимиз хавфсизлиги ва мудофаа салоҳиятини кучайтириш, очиқ, прагматик ва фаол ташқи сиёсат олиб бориш.
Алоҳида таъкидлаш жоизки, барча йўналишларда аҳоли фаровонлигини ошириш, фуқароларнинг ҳаётий муаммо ва эҳтиёжларини ҳал этиш, жамиятда қонун устуворлиги, қонунийлик ва адолат, мамлакатимизда тинчлик-осойишталик, миллатлараро ва фуқаролараро тотувликни қарор топтириш устувор аҳамият касб этади.
“Инсон қадрини юксалтириш ва эркин фуқаролик жамиятини янада ривожлантириш орқали халқпар- вар давлат барпо этиш”га қаратилган биринчи йўналишда белгиланган вазифаларни амалга ошириш учун кўплаб чора-тадбир ишлаб чиқилган.
Жумладан, ҳудудлардаги ижтимоий-иқтисодий муаммоларни жойида ҳал этиш мақсадида маҳалла- лар ваколатларини кенгайтириш, уларнинг молиявий мустақиллигини кучайтириш;
фуқароларнинг ўз маҳалласи ҳаётидаги иштиро- кини ҳамда давлат органлари ва маҳаллалар ўртаси- да тўғридан-тўғри алоқани таъминлаш, маҳаллалар- да аҳоли билан ишлашга қаратилган жараёнларни рақамлаштириш сингари муҳим вазифаларнинг ижроси “Инсон қадри устувор бўлган жамият ва халқпар- вар давлат” деган стратегик мақсаднинг рўёбига хиз- мат қилади.
2022 йил 1 январдан бошлаб ҳар бир шаҳарча, қишлоқ, овулда, шунингдек, шаҳарлар, шаҳарчалар, қишлоқлар ҳамда овуллардаги ҳар бир маҳаллада тадбиркорликни ривожлантириш, аҳоли бандлигини таъ- минлаш ва камбағалликни қисқартириш масалалари бўйича туман (шаҳар) ҳокимининг ёрдамчиси лавози- ми таъсис этилганлиги ислоҳотларнинг самарадорлигига ижобий таъсир кўрсатади. Янги таъсис этилган ҳоким ёрдамчиларининг асосий вазифаси ҳам мамлакатимиздаги барча маҳаллаларнинг ҳақиқий ижтимоий-иқтисодий ҳолатини чуқур ўрганиш натижасида аҳолининг бандлик даражасини, оилаларнинг даромад манбаларини, томорқа ерларидан фойдаланиш ҳола- тини ҳамда даромадли меҳнатга бўлган интилиши ва эҳтиёжларини таҳлил қилиш орқали уларга муносиб турмуш шароитларини яратиш бўлиб ҳисобланади.
Хулоса қилиб айтганда, моҳият эътиборига кўра Ўзбекистоннинг тараққиётини сифат жиҳатидан янги бир босқичга олиб чиқадиган, давлатнинг энг асосий вазифаси бўлган фуқаролар фаровонлигини ошириш, тинчлик-осойишталигини таъминлаш сингари муҳим вазифаларни қамраб олган Тараққиёт стратегияси янги жамиятнинг истиқболини белгилайдиган ҳужжат бўлиб ҳисобланади.
Зеро, барча тараққийпарвар жамиятнинг бош мақсади ИНСОНПАРВАРЛИКДИР.
Бугун халқимиз ҳаётида улкан сифат ўзгаришлари юз бермоқда. Жумладан, Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг ташаббуси билан “2017–2021-йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”нинг қабул қилиниши мамлакатимизда туб демократик ислоҳотлар, трансформацион ўзгаришлар даврини бошлаб берди. Ҳаракатлар стратегияси доирасида амалга оширилган ва оширилаётган ишлар барча соҳаларни қамраб олди. Энг асосийси, мамлакатимизда инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини, шаънини, қадр-қимматини, манфаатларини, давлат органларининг жамият олдида ҳисобдорлигини таъминлаш ислоҳотларнинг бош мақсади этиб белгиланди.
Aйниқса, халқ билан мулоқот қилиш, мажбурий меҳнат ва болалар меҳнатини бартараф этиш борасида қилинган ишлар, фуқароларга кўрсатилаётган давлат хизматлари сифатини оширишга қаратилган Давлат хизматлари агентлиги фаолияти, валюта бозорининг либераллаштирилиши, прописка тизимининг бекор қилиниши ва ташқи сиёсатда салмоқли ютуқларга эришилгани эътиборга лойиқ.
2021 йилнинг сентабрь ойида Президент Ш.Мирзиёевнинг Ўзбекистоннинг яқин беш йилдаги тараққиёт стратегиясидан кўзланган мақсадлар, белгиланган вазифаларни амалга ошириш тамойилларини жамлаган “Янги Ўзбекистон стратегияси” номли китоби чоп этилди. Унда Янги Ўзбекистон ва Учинчи Ренессансни қуриш бўйича қилинаётган ишлар ва миллий тараққиёт истиқболлари ҳақида фикр юритилган. Ушбу асар “Янги Ўзбекистон орзуси, бугунги кунларимизга нисбатан айтганда, ҳозирги даврнинг тақозоси, унинг асл қиёфасини, ҳаракатлантирувчи кучлари ва омилларини белгилайдиган ғоявий-маънавий асос, халқимизга хос яратувчанлик шижоати ва кенг кўламли ислоҳотларимизнинг яққол ифодасидир”, сўзлари билан бошланади.
“Ҳаракатлар стратегияси”нинг мантиқий давоми сифатида нашр этилган ушбу китоб концептуал аҳамиятга эга бўлиб, унда мамлакатимизда кейинги йилларда амалга оширилган иқтисодий ислоҳотлар ва келгусидаги устувор вазифалар аниқ баён этилган. Мазкур китоб ўқувчиларда Янги Ўзбекистоннинг замонавий демократик қиёфаси қандай яратилаётгани, мамлакатни янги ривожланиш босқичига кўтариш учун белгилаб олинган стратегик йўл тўғрисида яхлит тасаввур ҳосил қилиш имконини беради.
Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови муносабати билан бўлиб ўтган сайловолди учрашувларда билдирилган фикр-мулоҳазалар, амалий таклиф ва ташаббуслар Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегиясини янада такомиллаштиришга хизмат қилди.
Янги сайланган Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг лавозимга киришиш тантанали маросимига бағишланган Олий Мажлис палаталари қўшма мажлисида “Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегияси асосида демократик ислоҳотлар йўлини қатъий давом эттирамиз” мавзусида сўзлаган нутқида келгуси беш йилга мўлжалланган устувор йўналишлар ҳақида сўз юритилди.
Унда давлатимиз раҳбари “Ел-юртимиз биз бошлаган халқчил ислоҳотларга бугун хайрихоҳлик ва қатъий ишонч билан қараб, уларнинг ҳосили ва самарасини тезроқ кўришни истамоқда. Aна шу ҳақли талабни инобатга олган ҳолда, биз Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегиясини ишлаб чиқиб, сайлов жараёнида уни ўзига хос умумхалқ муҳокамасидан ўтказдик. Бу муҳим концептуал ҳужжатда ислоҳотларимизнинг узвийлиги ва давомийлигини таъминлаш мақсадида “Ҳаракатлар стратегиясидан – Тараққиёт стратегияси сари” деган тамойил асосий ғоя ва бош мезон сифатида кун тартибига қўйилди”, дея таъкидлади. Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси миллий ривожланишимизнинг янги босқичини бошлаб беради. Бундан буён жамият ва давлат ишларини бошқаришдаги фаолият “инсон – жамият – давлат” деган янги тамойил асосида ташкил этилади.
Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегияси 7 та йўналишдан иборат:
Биринчи йўналиш эркин фуқаролик жамиятини ривожлантириш орқали халқпарвар давлат барпо этишга қаратилган. Бунинг учун келгусида давлат функцияларининг катта қисми марказдан ҳудудларга ўтказилади. Ҳар бир маҳаллада ҳоким ёрдамчиси лавозими жорий этилади. Туман бюджети қўшимча манбалар билан таъминланиб, маҳалланинг алоҳида жамғармаси шакллантирилади. Марказий идоралар трансформация қилиниб, ихчам ва самарали бошқарув тизими яратилади, бир хил йўналишдаги вазифаларни амалга ошираётган идоралар оптималлаштирилади;
Иккинчи йўналиш адолат ва қонун устуворлигини мустаҳкамлаш, инсон қадр-қимматини таъминлаш вазифаларини қамраб олган. Бу борада судлов тизими ва адвокатура институти, ҳуқуқ-тартибот органлари фаолияти такомиллаштирилади. Тадбиркор ва мулкдорлар ҳуқуқларининг ҳимояси кучайтирилади. Коррупсияга барҳам беришга давлат ва жамиятнинг барча куч ва воситалари сафарбар этилади. Бунда айбдорларни ҳуқуқий жавобгарликка тортиш билан чекланиб қолмасдан, коррупциянинг сабабларини олдиндан бартараф этиш чоралари кўрилади;
Учинчи йўналиш миллий иқтисодиётни ривожлантириш борасидаги режаларни қамраб олади. Бу борада 2030-йилга бориб, жон бошига ҳисоблаганда, аҳоли даромадлари ўртача кўрсаткичдан юқори бўлган давлатлар қаторига чиқиш мақсад қилинган бўлиб, бунга хусусий секторни рағбатлантириш ва унинг улушини ошириш ҳамда тўғридан тўғри хорижий инвестицияларни жалб этиш ҳисобидан эришилади. Макроиқтисодий барқарорликни таъминлаб, инфляция даражасини белгиланган 5 фоизгача пасайтириш чоралари кўрилади. Шунингдек, аҳолини уй-жой ва тоза ичимлик суви билан таъминлаш, замонавий йўл ва коммуникация тармоқларини барпо этиш, жамоат транспорти ҳамда ҳудудлараро қатновларни яхшилаш бўйича ҳам йирик лойиҳалар амалга оширилади;
Тўртинчи йўналишга асосан адолатли ижтимоий сиёсат юритиш ҳамда инсон капиталини ривожлантиришнинг энг муҳим омили ҳисобланган сифатли таълим-тарбия масаласи бундан буён ҳам доимий эътибор марказида бўлади. Бу борада олий тоифали ўқитувчиларнинг ойлик маошини 2025-йилга бориб, эквивалент ҳисобида 1 минг долларга етказиш кўзда тутилган. Янги мактаблар қуриш, мавжудларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, соҳанинг барча босқичлари ўртасида узвийликни таъминлашга қаратилган Миллий таълим дастури ишлаб чиқилади.
Aҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш учун барча шароитлар яратилади. Келгуси беш йилда олий тоифали шифокорлар маоши ҳам эквивалент ҳисобида 1 минг долларга етказилади. Вилоят, туман ва шаҳарларда ихтисослашган тиббий хизматлар кўлами кенгайтирилади. Давлат тиббий суғурта тизими ишга туширилиб, маблағ аниқ беморга боғланган ҳолда ажратилади. Жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш, соғлом турмуш тарзини қарор топтириш муҳим вазифа бўлиб қолади;
Бешинчи йўналишга асосан маънавий ва маърифий соҳаларда ислоҳотлар амалга оширилади. Шу мақсадда “Янги Ўзбекистон – маърифатли жамият” концепсияси амалга оширилади. Маданият ва санъатни юксалтириш, ёшларни соғлом эътиқод руҳида тарбиялаш, миллатлараро ҳамжиҳатлик ва ўзаро ҳурматни мустаҳкамлашга устувор аҳамият қаратилади.
Зеро, бугунги кунда юртимизда 130 дан ортиқ миллат ва элат вакиллари ягона ва аҳил оила бўлиб яшаётгани, фидокорона меҳнати билан мамлакат тараққиётига муносиб ҳисса қўшаётгани эътиборга лойиқ. Бу борада Ўзбекистон Республикасининг Президенти: “Бизнинг давлат сиёсатимизда бундан буён ҳам барча миллат ва элат вакилларининг миллий ўзлигини, она тили ва маданиятини, дини, урф-одат ва анъаналарини сақлаб қолиш ва ривожлантиришга устувор аҳамият берилади”, дея алоҳида таъкидлаб ўтгани бежизга эмас;
Олтинчи йўналишга асосан глобал муаммоларнинг миллий ва минтақавий даражадаги ечимларини топиш, бу борадаги барча саъй-ҳаракатларни уйғунлаштиришга эътибор қаратилади. Хусусан, Оролбўйини экологик инновациялар ва технологиялар ҳудуди сифатида ривожлантириш, Бутунжаҳон экология Хартиясини ишлаб чиқиш масалалари диққат марказида бўлади.
Мамлакатимизда бўлиб ўтган “Марказий ва Жанубий Осиё: минтақавий ўзаро боғлиқлик. Таҳдидлар ва имкониятлар” мавзусидаги конференсияда қабул қилинган қарор ва ҳужжатларнинг изчил бажарилиши учун халқаро ҳамкорлар билан зарур чора-тадбирлар амалга оширилади;
Еттинчи йўналишда мамлакатимиздаги тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш, халқаро ҳамкорликни ривожлантириш борасидаги вазифалар ўз ифодасини топган. Ўзбекистон Қуролли Кучларининг қудратини янада ошириш, ҳарбийларнинг жанговар шайлиги, жисмоний ва маънавий тайёргарлигини кучайтиришга эътибор қаратилади. Халқаро ҳамкорликда прагматик ва чуқур ўйланган ташқи сиёсат, иқтисодий дипломатия давом эттирилади. Aввало, қўшни мамлакатлар ва дунёнинг барча минтақаларидаги шериклар билан ўзаро манфаатли ва кўпқиррали алоқалар кенгайтирилади.
Умуман олганда, “Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегияси”да акс этган мақсад ва вазифалар мамлакатимизда “Инсон қадри учун” деган устувор тамойилни тўла рўёбга чиқариш – давлатимиз раҳбарининг эзгу саъй-ҳаракатларида бош мезон бўлиб қолганлигидан далолат беради.
Коррупция — мансабдор шахснинг ўз мансаби бўйича берилган хуқуқларни шахсий бойиш мақсадларида бевосита суиистеъмол қилишидан иборат ҳаракатидир. Aксарият коррупция лоббизм (монополияларнинг қонунчилик органлари ва амалдорларга тазйиқ ўтказиш билан шуғулланадиган муассаса ва агентлари тизими) билан боғланган. Халқаро даражада 1970-йилларда Японияга самолётлар сотишда компания томонидан олий давлат амалдорларини сотиб олиш бўйича «Локхид иши» энг йирик коррупция кўринишларига мисол бўлади. Порани хаспўшлаш учун йирик битишувларда кўпроқ «хизмат ҳақи» тўлаш амалиётидан фойдаланилади. Коррупциянинг энг кенг тарқалган турларига порахўрлик, фирибгарлик, товламачилик, непотизм киради. Бундай жиноятларнинг кўплаб содир этилиши иқтисодиётни заифлаштириб, сиёсий бошқарувни издан чиқариши ва фуқароларни давлат тизими ва сиёсий тизимларга нисбатан ишончсизлигини келтириб чиқариши мумкин. Мустақилликка эришганимиздан кейинги даврда ушбу турдаги жиноятчиликнинг олдини олишга қаратилган қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган, унга қарши курашувчи давлат идоралари, уларнинг таркибий тузилмалари ташкил этилган бўлсада, унга қарши курашиш кўнгилдагидек бўляпти деб айта олмаймиз. Том наънода коррупциявий жиноятчилик илдиз отиб, миқдори кун сайин ошиб бормоқда. Энг хатарлиси эса одамларнинг бундай ҳолга нисбатан бефарқлиги, унга оддий ҳолат сифатида муносабатда бўлишидир. Чуқурроқ ўйлаб қарасак, коррупция ва унга боғлиқ бўлган иқтисодий жиноятчилик давлатларнинг бугунги иқтисодий ва сиёсий вазиятида тараққиётга тўсқинлик қилувчи асосий хавф манбаи, хавфсизликка таҳдид ҳисобланади.
Коррупциядан кўрилаётган зарарнинг кўлами чексиз. Глабал молиявий ошкоралик ташкилоти маълумотларига кўра, 2001 йилдан 2010 йилга қадар дунёнинг 150 ривожланаётган давлатида 6 триллион долларга яқин пул коррупция боис кўкка совурилган. Бундай давлатлар рўйхатининг бошида Хитой турибди. Ўтган 10 йил давомида бу ўлкада 2,75 триллион доллар ноқонуний олди-берди учун сарфланган. Aйни даврда Мексикада 476 миллиард доллар пул давлат ғазнасидан ўмарилган, яъни ҳар бир фуқародан 4500 доллардан ўғирланди дегани. Россияда Коррупция келтирган зарар 152 миллиард долларга тенг. Aфрика давлатларида энг коррупциялашган давлат бу Нигерия ҳисобланади. У ерда ноқонуний капитал айланмаси 129 миллиард долларга тенг.
Мамлакатимизнинг келажагини ва обрў-эътиборини қадрлайдиган ҳар бир виждонли фуқаро бу таҳдидни эсда тутмоғи даркор. Ҳалол меҳнат қилиш, ўз билими, куч-ғайрати ва ижодий қобилиятини сарфлаш учун барқарор шарт-шароит бўлишини истайдиган, фарзандлари ва яқин кишилари келажакда ҳам демократик, фуқаролик жамиятида сивилизациялашган бозор муносабатларининг самараларидан тўла-тўкис фойдаланишни орзу қиладиган ҳар бир фуқаро, коррупция йўлига ўз вақтида зарур тўсиқ қўймаса, бу иллатлар қандай аянчли оқибатларга олиб келиши мумкинлигини яхши англаб етмоғи лозим. Биз коррупция балосига биргаликда, аҳиллик билан, дадил қадамлар ила курашмоғимиз зарур. Унинг келиб чиқиш сабабларини аниқлаш, коррупцияга қарши курашнинг самарали йўлларини топиш бўйича мутахассислар, турли институтлар ва халқаро ташкилотлар томонидан юзлаб, минглаб тадқиқотлар ўтказилган. Ўзига хос рейтинглар тузилиб, ҳар хил кўрсаткич ва рақамлар қайд этилган жадваллар яратилган. Ҳатто коррупциянинг хилма-хил кўринишидаги формулалари ҳам ишлаб чиқилган. Аммо, ҳанузгача барча миллатлар учун қўл келадиган қарши курашда асқотадиган ягона ечим йўқ. Гап шундаки, коррупциянинг асл илдизи унинг пайдо бўлиш географияси билан ўзгаради.
Хўш, Ўзбекистонда қандай омиллар унинг куртак отиб, «гуллаб-яшнаши»га шароит яратмоқда? Aввало, Aдлия вазирлиги расмий сайтида келтирилган изоҳга эътибор қаратсак: «Коррупция – давлат органлари ходимлари моддий ёки мулкий йўсинда, ғайриқонуний шахсий наф кўриш мақсадида, ўз хизмат мавқеидан фойдаланишида ифодаланадиган ижтимоий ҳодисадир». Бу ерда калит сўз «давлат органлари ходимлари» саналади. Яъни, ушбу жумланинг ўзи коррупция даражаси юқори эканида давлат хизматчиларининг роли муҳимлигини кўрсатади. Давлат органларида хизмат қилаётганларни бундай қабиҳ ишга қўл уришга нима ундамоқда? Жавоб яна изоҳнинг ўзида ястаниб турибди: «моддий ёки мулкий йўсинда, ғайриқонуний шахсий наф кўриш мақсадида»! Табиийки, коррупция ортида мўмай даромад топиш илинжи турибди. Бироқ ҳар бир қуйи босқичда унинг ҳакалак отишига давлат хизматчиларининг ойлик маоши пастлиги сабаб бўлмоқда. Масалан, маҳаллий ҳокимиятнинг оддий хизматчисини кўз олдингизга келтиринг, унинг кичик маоши, аслида ходим инсон капиталига мос эмаслиги, коррупцияга қўл уришга мажбур қилади. Соддароқ қилиб айтганда, кучли билим ва тажрибага эга ходим ҳеч қачон кичик маош таклиф этилган иш лавозимида меҳнат қилмайди. Унинг олдида танлаш учун иккита йўл турибди: иш жойини ўзгартириб, кўп ойлик маош ваъда қилиб турган хусусий секторга ўтиб кетиш ёки кичик маошга «қаноат» қилиб, коррупцияга қўл уриш. Бундай вазиятда, давлат органларида кадрлар етишмовчилиги кузатилиб, тажрибали ва билимли мутахассисларни йўқотиши ҳам ҳеч гап эмас.
Давлат органларида ойлик маошни ошириш билан коррупцияга барҳам бериш мумкинми? Aсло! Коррупция даражасини сусайтириш борасидаги таклифларни қуйида батафсил мушоҳада этамиз, лекин, айни чоғда уни келтириб чиқарувчи яна бир омилга эътибор қаратсак: Коррупцияни келтириб чиқарувчи сунъий тўсиқлар. Сунъий тўсиқ деб аталмиш жиҳатлар шундан иборатки, уларнинг барчасини сиёсий ирода кучи билан йўқ қилиш мумкин. Улар нималар? Рўйхатнинг бошида давлат органлари ходимларини ишга қабул қилишда юз бериши «белгиланган мантиқсизлик» ва шаффофликнинг йўқлигидир. Гап шундаки, инсон капиталининг ҳақиқий қийматини ўзбек моделидаги «обективка» орқали аниқлаш мумкин эмас. Бўлғуси кадрнинг салоҳиятини текшириш, унинг психологик ва жисмоний етуклиги ўрнига «Тошкент пропискаси», «яқин қариндошининг судланганлиги» каби фойдасиз важлар ҳар қандай билимли кишини расмий доирадан узоқроқ юришга ундайди. Aгар тажрибали ва билимли мутахассис давлат органида ишлаш истаги билан эшик қоқса, унга бериладиган илк топшириқ ҳам бир талай ҳужжатларни йиғиб келиш бўлади. Ўз ўрнида ҳар бир маълумотномани олиш кичик коррупцияга сабаб бўлиши мумкин. Ундан ташқари, ишга жойлашиш масаласида ҳар ким «таниш-билиш» тизими, маҳаллийчилик, уруғ-аймоқчилик, кланизм каби «ижтимоий ҳодиса»ларга дуч келиши тайин.
Шу ўринда алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимки, оммавий ахборот воситаларининг коррупцияга қарши курашдаги асосий вазифаси ижтимоий кайфиятни ёритиш: чўққининг ўткир нуқтасига етиб келганимизни эслатиб туришдан иборат.
Коррупцияга қарши кураш борасида ҳуқуқий маданиятни юксалтириш, порахўрлик, тамагирлик каби ҳуқуқбузарликларни аниқлаш ва уларга чек қўйиш, бундай жиноятларга қарши жазо муқаррарлигини ҳар бир шахс билиши зарур. Коррупция балосининг нақадар мудҳиш иллат эканини тушунган, уни онгли равишда идрок этган одам бу жиноятга қўл урмайди.
Бугунги кунда ҳар бир давлатда коррупцияга қарши кураш давом этмоқда. Ҳар бир давлат ва жамият коррупцияга қарши курашиш йўлини ўзи танлайди, аниқроғи, қандай йўл тўғри эканини ҳаёт кўрсатади. Коррупцияга алоқадор одам қонунни бузишдан ташқари, ўзининг кимлигини, эътиқоди, маънавияти қай даражада эканини ошкор қилади. Бундай одам нафақат молиявий зиён-заҳмат етказади, балки давлатни, демократияни беҳурмат қилиб, обрўсини тўкади, унга нон-туз бериб катта қилган, илму ҳунар, обрў ва мансаб берган эл-юртнинг юзига оёқ қўяди.
Коррупция балосидан қутулиш, ислоҳотларни унинг чангалидан қутқариш шарафли бурчимиз эканлигини ҳамма бирдек тушунмоғи шарт. Aкс ҳолда, ўзига тегишли хулоса чиқармай, порахўрлик ва тамагирликдан тийила олмаётган шахслар жазога тортилиши муқаррар! Тўғри ишлаб, ҳалол яшаш саодатини ёшликдан ўрганган одамнинг умри ҳаловатда бўлади. Aдолатсизлик, қонунга ҳурматсизлик, касбу амалга, ишончга хиёнат қилиб бўлмаслигини ўқиб-уққан, порахўрлик ва коррупцияга, суиистеъмолчиликка қарши ўзида иммунитет ҳосил қилган ёшлар келажакда журъатли, виждонли инсон бўлиб етишади. Ҳалол меҳнат билан топилмаган бойлик тотли бўлмаслигини, ҳеч кимга буюрмаслигини, яхшилик эмас, ёмонлик ва кулфат келтиришини тушунади. Таниш-билишчиликдан давлат ва жамият манфаатларига зиён етмаслиги, қонунларга, инсоннинг қадр-қимматига рахна солинмаслиги керак. Бугун бутун жамиятимиз ана шундай покиза ҳаётга интилмоқда.
Ер халқимизнинг ҳаёти, фаолияти ва турмуш тарзи билан чамбарчас боғлиқ. Бепоён далалар, кенг боғ-роғлару қир- адирлар, ўзимиз яшаб турган уйлар, ҳовлилар, шаҳарлар, ер устига қурилган ва ҳатто ташлаётган ҳар бир қадамимиз ер ҳисобланади. Шундай экан, ерлардан имкон қадар самарали фойдалансак, иморатларни ўз ўрнида қурсак, экин-тикинни вақтида экиб, ернинг умрини ўтказиб юбормасак, тупроқ сифатини яхшиласак, албатта, бунинг ижобий натижалари яққол кўзга ташланади.
Қонунларимизда ҳам бу жиҳатларга катта эътибор қаратилган. Аммо Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасида муҳокама қилинаётган янги таҳрирдаги Ер Кодекси орқали ер эгаларининг ҳуқуқларини давлат томонидан муҳофаза қилишнинг янги тартибларини ишлаб чиқиш ва ерлардан самарали фойдаланишнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлашга катта эътибор қаратилмоқда.
Энг асосийси, мазкур кодекс лойиҳаси Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019-йил 10-январдаги “Урбанизация жараёнларини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ижросини таъминлаш мақсадида қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштиришни, шунингдек, “2017 – 2021-йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида» кўзда тутилган фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини мустаҳкамлаш, хусусий мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш ва унинг устувор мавқеини янада кучайтиришга қаратилган нормаларни инобатга олган ҳолда ишлаб чиқилмоқда.
Савол туғилиши мумкин, янги таҳрирдаги Ер Кодексини ишлаб чиқишга қандай омиллар сабаб бўлган?
Энг аввало шуни унутмаслик керакки, амалдаги Ўзбекистон Республикасининг Ер кодекси 1998-йил 30-апрелда қабул қилинган бўлиб, бугунга қадар бир неча бор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилган бўлса-да, ўтган 23 йил давомида янги таҳрирдаги кодекс лойиҳаси ишлаб чиқилмаган эди. Яна бир муҳим жиҳат шундаки, амалдаги Ўзбекистон Республикасининг Ер кодексида ер участкаларига бўлган хусусий мулкчилик, жумладан, ер участкалари хусусий мулкдорларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, уларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ҳамда ҳозирги бозор иқтисодиёти шароитида ер муносабатларини шакллантиришнинг илғор, замонавий усуллари тўғрисида, ер участкалари билан боғлиқ зарарларни қоплаш, шунингдек, ер муносабатларини тартибга солиш соҳасида давлат бошқаруви ҳамда ерларни қайтариб олишда халқ дэпутатлари туман (шаҳар) Кенгашлари ваколатлари белгиланмаган эди.
Шу жиҳатларни эътиборга олган ҳолда Ўзбекистон Республикасининг Ер кодекси лойиҳаси янги таҳрирда ишлаб чиқилди ва лойиҳа 65 та янгидан ишлаб чиқилган моддалар билан тўлдирилди. Шунингдек, амалдаги Ер кодексидан 9 та модда бугунги кун талабларига жавоб бермаслиги сабабли лойиҳадан чиқарилди. Амалдаги Ер кодексининг қолган 84 та моддаларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди. Айрим моддаларнинг бўлиниб ишланиши оқибатида янги таҳрирдаги Ер кодекси яна 11 та моддага кўпайди.
Янги таҳрирдаги Ер кодексида ерлардан фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш соҳасида давлат назоратини кучайтириш, давлат назоратини амалга оширувчи ваколатли органлар – Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги Кадастр агентлиги, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси, Давлат экология қўмитаси ва Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳамда уларнинг ҳудудий бўлинмалари ваколатлари, шунингдек, уларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари белгилаб берилганлиги муҳим аҳамият касб этмоқда.
Ер участкаларига бўлган мулкчилик тури, юридик ва жисмоний шахсларнинг ер участкаларига бўлган хусусий мулк- ҳуқуқининг вужудга келиши ва унинг давлат томонидан ҳимоя қилиниши, ер участкасига бўлган ҳуқуқлар ва уларнинг бошқа шахсга ўтиши, ер участкасидан чекланган тарзда фойдаланиш ва улар билан боғлиқ битимлар, шунингдек, ер участкаларига бўлган ҳуқуқларни гаровга қўйиш, ҳуқуқ бўйича ворислик, ер участкаларини бериш (сотиш) ва уларни давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун олиб қўйиш тартиби, ер участкаларига бўлган ҳуқуқларни чеклаш ҳамда юридик ва уларга бўлган ҳуқуқларни бекор қилиш билан боғлиқ нормалар Ер кодекси лойиҳасида ўз тасдиғини топган.
Бундан ташқари, ер участкаларидан фойдаланувчилар, ер участкаларининг ижарачилари, меърос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилувчилари ва мулкдорларининг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари,ер участкаларига бўлган ҳуқуқларнинг кафолатлари ва уларни ҳимоялаш, ҳуқуқлар бузилганда уларни тиклаш, шунингдек, ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ерларни қайтариш, ердан фойдаланувчиларга етказилган зарар ўрнини қоплаш ҳамда қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги ишлаб чиқариши нобудгарчиликларининг ўрнини қоплаш тартиблари белгилаб берилган.
Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларнинг таркиби ва улардан фойдаланиш, жумладан, суғориладиган ерлардан оқилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, тупроқ унумдорлигини сақлаш, тиклаш ва ошириш чора-тадбирлари, ер фонди тоифаларидан, шундан аҳоли пунктлари ерларидан фойдаланиш, саноат, транспорт, телекоммуникация, мудофаа ва бошқа мақсадларга мўлжалланган ерлардан фойдаланиш, табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш, оммавий дам олиш мақсадларига мўлжалланган ерлар ва тарихий-маданий аҳамиятга молик ерлар таркиби ҳамда ўрмон фонди ва сув фонди ерларидан фойдаланиш хусусиятлари Ер кодекси лойиҳасида ўз аксини топган.
Шу боис, янги таҳрирдаги Ер Кодекси ерларимиздан самарали фойдаланишда, унумдорлигини оширишда ва ердан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқларини муҳофаза қилишда муҳим асос бўлиб хизмат қилади.
Мамлакатимизда олиб борилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг узвий давоми сифатида ривожланагн хорижий давлатлар тажрибасидан келиб чиқиб, Ўзбекистон Республикасининг 1994 йил 22 сентябрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Жиноят Кодексининг бир қотор моддаларига жазо тизимининг бир тури сифатида, янги жазо тури озодликни чеклаш жазоси билан боғлиқ бўлган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиб борилмоқда.
Aввало, жазо жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга нисбатан давлат номидан суд ҳукми билан қўлланадиган ва маҳкумни қонунда назарда тутилган муайян ҳуқуқ ва эркинликлардан маҳрум қилиш ёки уларни чеклашдан иборат мажбурлов чораси бўлиб, жазо маҳкумни ахлоқан тузатиш, унинг жиноий фаолиятини давом эттиришига тўсқинлик қилиш ҳамда маҳкум, шунингдек бошқа шахслар янги жиноят содир этишининг олдини олиш мақсадида қўлланилади.
Aмалдаги Ўзбекистон Республикасининг Жиноят Кодекси жазо тизимида-жарима, муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш, ахлоқ тузатиш ишлари, хизмат бўйича чеклаш, қамоқ, интизомий қисмга жўнатиш, озодликдан маҳрум қилиш, умрбод озодликдан маҳрум қилиш асосий жазо турлари мавжуд бўлиб, бу жазо турларига озодликни чеклаш жазоси ҳам киритилган.
Озодликни чеклаш суд томонидан маҳкумга нисбатан яшаш жойини у ёки бу сабаб билан тарк этишни бутунлай тақиқлашдан ёки сутканинг муайян вақтида яшаш жойидан чиқишни чеклашдан иборат.
Озодликни чеклаш олти ойдан беш йилгача муддатга, вояга етмаган маҳкумларга нисбатан эса асосий жазо чораси сифатида олти ойдан икки йилгача муддатга тайинланади ҳамда суд томонидан белгиланадиган органлар назорати остида ўталади.
Озодликни чеклаш, уни маҳкумнинг яшаш жойида ўташ шартлари содир этилган қилмишнинг хусусияти ва суд чиқарган қарорни ижро этишдан бўйин товлашнинг олдини олиш ҳисобга олинган ҳолда суд томонидан белгиланади.
Қўлланилаётган тақиқнинг (чеклашнинг) хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, суд маҳкумнинг зиммасига қуйидаги қўшимча тақиқларни (чеклашларни) юклаши мумкин:
муайян жойларга бормаслик;
оммавий ва бошқа тадбирлар ўтказишда иштирок этмаслик;
муайян фаолият билан шуғулланмаслик;
муайян буюмларга эга бўлмаслик ёки уларни ўзида сақламаслик;
транспорт воситасини бошқармаслик;
маҳкумларни назорат қилувчи органнинг розилигисиз яшаш жойини, иш ва (ёки) ўқиш жойини ўзгартирмаслик, тегишли маъмурий ҳудуддан ташқарига чиқмаслик;
муайян шахслар билан алоқа ўрнатмаслик;
алоқа воситаларидан, шу жумладан Интернетдан фойдаланмаслик;
алкоголли ичимликлар истеъмол қилмаслик.
Суд озодликни чеклашга ҳукм қилинган шахснинг зиммасига ўзи етказган моддий ва маънавий зарарнинг ўрнини қоплаш, ишга ёки ўқишга жойлашиш мажбуриятларини, шунингдек унинг тузалишига кўмаклашувчи бошқа мажбуриятларни юклаши мумкин.
Aгар озодликни чеклашга ҳукм қилинган шахс жазони ўташ даврида ўзининг жиноий қилмишларини англаб етган, тузалиш йўлига қатъий ўтган, етказилган моддий ва маънавий зарарнинг ўрнини қоплаган бўлса, суд маҳкумга нисбатан илгари тайинланган тақиқларни (чеклашларни) тўлиқ ёки қисман бекор қилиши мумкин.
Маҳкум озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташдан қасддан бўйин товлаган, шунингдек суд томонидан ўз зиммасига юкланган мажбуриятларни бажармаган тақдирда, суд озодликни чеклаш жазосининг ўталмай қолган муддатини бошқа турдаги жазо билан алмаштириши мумкин. Жазони ўташдан бўйин товлаш вақти ўталган жазо муддатига қўшиб ҳисобланмайди.
Озодликни чеклаш ҳарбий хизматчилар, чет эл фуқаролари, шунингдек Ўзбекистон Республикасида доимий яшаш жойига эга бўлмаган шахсларга нисбатан тайинланмайди.
Озодликдан маҳрум қилиш ёки озодликни чеклаш тариқасидаги жазонинг ўталмаган қисми ахлоқ тузатиш ишлари билан алмаштирилганда ахлоқ тузатиш ишлари озодликдан маҳрум қилиш ёки озодликни чеклаш жазосининг ўталмаган қисми муддатига тайинланади.
Озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ижро этиш маҳкумнинг яшаш жойидаги ички ишлар органларининг жазоларни ижро этиш инспекцияси томонидан ёки суд белгилайдиган, маҳкумларнинг суд белгилаган тақиқларга (чеклашларга) риоя этиши устидан назоратни амалга оширадиган бошқа орган томонидан амалга оширилади.
Озодликни чеклаш муддати маҳкум жазоларни ижро этиш инспекцияларида ҳисобга қўйилган кундан бошлаб ҳисобланади.
Озодликни чеклаш тариқасидаги жазога ҳукм қилинган шахс суд томонидан белгиланган тақиқларга (чеклашларга) риоя этиши, шунингдек ўзининг жазони ўташи билан боғлиқ масалалар бўйича оғзаки ёки ёзма тушунтиришлар бериш учун чақирув бўйича жазоларни ижро этиш инспекциясига келиши шарт.
Озодликни чеклаш тариқасидаги жазога ҳукм қилинган шахсга нисбатан электрон кузатув воситалари қўлланилиши мумкин.
Муайян вақтда яшаш жойидан кетишга, тегишли маъмурий ҳудуд доирасида жойлашган маълум жойларга боришга ёхуд тегишли маъмурий ҳудуд доирасидан чиқиш учун рухсатнома, шунингдек яшаш жойини ўзгартириш учун рухсатнома жазоларни ижро этиш инспекцияси томонидан берилади. Қарор тақиқларнинг (чеклашларнинг) хусусиятидан, маҳкумнинг шахсидан, унинг хулқ-атворидан, тасдиқловчи ҳужжатлар мавжудлигидан келиб чиқиб, алоҳида ҳолларда қабул қилинади.
Уй-жойидан чиқиб кетишига бутунлай тақиқ белгиланган маҳкумнинг доимий яшаш жойидан кетиши учун рухсатномага, маҳкумнинг тегишли маъмурий ҳудуд доирасидан чиқиши учун рухсатномага, шунингдек маҳкумнинг яшаш жойини ўзгартириши учун рухсатномага прокурор томонидан санкция берилади.
Aгар озодликни чеклаш тариқасидаги жазога ҳукм қилинган шахс жазони ўташ даврида ўзининг жиноий қилмишларини англаб етган, тузалиш йўлига қатъий ўтган, етказган моддий ва маънавий зарарининг ўрнини қоплаган бўлса, жазоларни ижро этиш инспекцияси илгари маҳкумга белгиланган тақиқларни (чеклашларни) тўлиқ ёки қисман бекор қилиш тўғрисида судга тақдимнома киритади.
Озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташ тартиби ва шартлари маҳкум томонидан бузилганлиги учун жазоларни ижро этиш инспекцияси унга нисбатан огоҳлантириш тарзидаги интизомий жазо чорасини қўллайди.
Маҳкум озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташдан қасддан бўйин товлаган, шунингдек суд томонидан ўз зиммасига юклатилган мажбуриятларни бажармаган тақдирда, жазоларни ижро этиш инспекцияси судга маҳкум учун озодликни чеклашнинг ўталмаган муддатини жазонинг бошқа турига алмаштириш ҳақида тақдимнома киритади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиеёвнинг фармони билан тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилиш бўйича вакили институтини таъсис этилган эди.
Бундан ташқари, 2017 йил 29 август куни Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил тўғрисида”ги 440-сонли қонуни қабул қилинган бўлиб, ушбу қонуннинг 3-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил мансабдор шахс бўлиб, у тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш кафолатларини, мазкур ҳуқуқлар ва қонуний манфаатларга давлат органлари, шу жумладан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи органлар томонидан риоя этилишини таъминлаши қайд этилган.
Юқорида қайд этилган Президент Фармони ва Қонунга мувофиқ Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакилнинг ваколатлари кенгайтирилиб борилмоқда.
Жумладан, ҳозирга қадар жиноят ишлари бўйича судлар томонидан кўриб чиқилган айрим турдаги маъмурий ишлар, шу жумладан ер участкасини ноқонуний олиб қўйиш, хусусий мулк ҳуқуқини бузиш, тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қилиш тартибини бузиш (ва бошқа ҳуқуқбузарликлар) эндиликда Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил, унинг ўринбосарлари ва вакил девони бош инспекторлари томонидан кўриб чиқилади ва қонунда назарда тутилган жарима жазолари қўлланилади.
Президент 11 январь куни «Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 245 ва 245-8-моддаларига ўзгартишлар киритиш ҳақида»ги (ЎРҚ-744-сон) қонунни имзоланди ва шу куни расмий эълон қилинди.
Киритилган ўзгартиришларга кўра, қуйидаги ҳуқуқбузарликларга оид ишлар Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил (Бизнес-омбудсман) ва унинг девони ходимлари томонидан кўриб чиқилади:
жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонунчиликни бузиш (МЖтКнинг 43-моддаси);
ер участкасини ноқонуний олиб қўйиш (200−2-модда);
хусусий мулк ҳуқуқини бузиш (241−1-модда);
тадбиркорлар фаолиятини текшириш ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қилиш тартибини бузиш (241−2-модда);
тадбиркорлар фаолиятини ва (ёки) уларнинг банк операцияларини қонунга хилоф равишда тўхтатиб туриш (241−3-модда);
тадбиркорларни ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этиш (241−4-модда);
имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш (241−6-модда);
тадбиркорлар ҳисобварақларида пуллари мавжудлиги тўғрисидаги ахборотни қонунга хилоф талаб қилиб олиш (241−8-модда);
тадбиркорлардан қонунчиликни бузган ҳолда ҳужжатлар талаб қилиб олиш (241−10-модда).
Мазкур Қонун қабул қилингунга қадар ушбу ҳуқуқбузарликлар жиноят ишлари бўйича судлар томонидан кўриб чиқилаётган эди. Ушбу қонун кучга кирганидан сўнг Бизнес-омбудсман номидан маъмурий ҳуқуқбузарликларга оид ишларни кўриб чиқишга ҳамда жарима қўллашга унинг ўринбосарлари ва Вакил девони бош инспекторлари ҳақли бўлдилар.
